13 (nùmer)

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn

Un disègn in sim'a la sequèinsa ed Fibonacci, indû 'l quadrê dal 13 al gh'tōś na pèrt.

Al 13 vist damànd un nùmer quadrê sentrê.

(S 't î drē a serchèr minga al nùmer 13, mo invéci 'l an 13 edla nostra éra, 't ê da 'ndèr chè)

Al 13 (trèdeś, tredici in itagliàṅ, tredecim in latèin) 'l è al nùmer naturêl ( $\mathbb {N}$ ) ch'a seguìs al 12 (dòdeś) e 'l vin prìma dal 14 (quatòrdeś). In dla numerasiòun di romàṅ antìg 'l era scrìt XIII. In dla numerasiòun ordinèla al tóś al tredicéśim post.

Proprietê matemàtichi

Al 13 'l è al sest nùmer prim, gnènd dòp dal 2, dal 3, dal 5, dal 7 e dl 11. A gh'seguìs al nùmer prim 17:
2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29, 31, 37, 41, 43, 47, 53, 59, 61, 67, 71, 73, 79, 83, 89, 97, 101, 103...^[1]
Soquànti moltìplichi dal 13 gl'ìn i nùmer 26, 39, 52, 65, 78, 91, 104, 117, 130, 143, 153, 169 e vìa acsè...
Acsè cum'a gh'sucéd a tùt i nùmer prim, anc al 13 'l è 'n nùmer difetìv:
... 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 29, 31, 32, 33, 34, 35, 37 ...^[2]^[3]
Al fà pert edla séri di nùmer idònev:
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 18, 21, 22, 24, 25, 28, 30, 33, 37, 40, 42, 45, 48, 57, 58, 60, 70,
72, 78, 85, 88, 93, 102, 105, 112, 120, 130, 133, 165, 168, 177, 190, 210, 232, 240, 253, 273, 280, 312,
330, 345, 357, 385, 408, 462, 520, 760, 840, 1320, 1365 e 1848.^[4]

Al tridecàgon regolèr.
'L è 'l ters nùmer quadrê sentrê,^[5] gnend dòp dal 5 e prìma dal 25:
1, 5, 13, 25, 41, 61, 85, 113, 145, 181, 221, 265, 313, 365, 421 ...^[6]

Al nùmer 13 in dla Giometrìa

Al polìgon ch'al gh'à trèdeś cô in dal só perìmeter 'l è al tridecàgon.
I poliéder ch'i gh'àn trèdeś fàci in dal só estèren i ìn i prìśma endecagonèl e 'l piràmid cun la bêś dodecagonèla, sìa regolèr che mìnga.

Superstisiòun

A gh'è dla gint, anca in di Paéś diferèint da 'l noster, ch'i n'vólen mìa sintìr descòrer dal nùmer 13, perchè i pèinsen ch'al porta sfurtùna, e dòunca i fan de tùt per schivśèrel. Soquànti cultùri diferèinti, invéci, cóme quèla dal Tibet e cinéśa, i 'l caten fortunê.

I ptòun ed 'n asensōr indû a gh'chèla 'l tredicéśim piàn.
Al nùmer civìc ed na cà ch'al ne scriv pròpia mìa al nùmer 13.

Vóś lighèdi

Referèinsi

↑ (EN) Sequèinsa OEIS A000040 di nùmer prim.
↑ (EN) Sequèinsa OEIS A005100 in dla On-Line Encyclopedia of Integer Sequences, The OEIS Foundation
↑ (EN) 'N elèinc dimòndi gròs di nùmer difetìv da l’OEIS.
↑ (EN) Sequèinsa OEIS A000926 di nùmer idònev.
↑ (EN) 'N elèinc dimòndi gròs ed nùmer quadrê sentrê tùt in fila in dal sit edl’OEIS.
↑ (EN) Sequèinsa A001844 di nùmer quadrê sentrê edl’OEIS in dla réda.

Èter progèt

Wikimedia Commons contiene file multimediali su 13 (nùmer)
Wikizionario contiene la voce di dizionario «13 (nùmer)»

Colegamèint estèren

(IT) La vóś in sìm'a 'l vocabolàri Treccani.
(IT) D'indû a deśvìn al só nòm in sìm'a etimo.it.
(EN) La sequèinsa OEIS A000040 di nùmer prim in dla réda.
(EN) I nùmer difetìv elenchê da l’OEIS in dla réda.
(EN) I nùmer difetìv in dal sit Prime Glossary.
(EN) I nùmer difetìv in dal sit MathWorld.
(EN) I nùmer difetìv in dal sit PlanetMath.
(EN) La sequèinsa OEIS A000926 di nùmer idònev in dla réda.
(EN) La sèri di nùmer idònev in dal sit MathWorld.
(EN) La sequèinsa A001844 di nùmer quadrê sentrê edl’OEIS in dla réda.
(EN) Al nùmer quadrê sentrê spieghê in dal sit mathworld.com.
(EN) Soquànti spiegasiòun dal nùmer quadrê sentrê in dal lìber Figurate numbers dl'Elena Deza, Michel Marie Deza, ed. World Scientific, 2012, in sìm'a Google Books.

[1] (EN) Sequèinsa OEIS A000040 di nùmer prim.

[2] (EN) Sequèinsa OEIS A005100 in dla On-Line Encyclopedia of Integer Sequences, The OEIS Foundation

[3] (EN) 'N elèinc dimòndi gròs di nùmer difetìv da l’OEIS.

[4] (EN) Sequèinsa OEIS A000926 di nùmer idònev.

[5] (EN) 'N elèinc dimòndi gròs ed nùmer quadrê sentrê tùt in fila in dal sit edl’OEIS.

[6] (EN) Sequèinsa A001844 di nùmer quadrê sentrê edl’OEIS in dla réda.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]