Vai al contenuto

Cultùra

Modifica collegamenti
Da Wikipedia.

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn Emiliàn


La cultùra l'è cl insèm ed cgnusìnsi, manéri 'd vìver, pràtichi, valōr, che i agìnt i àn imparê in dla só vìta per fèr bèin, fèr a mōd, stèr da mêś a chièter. La nn'è minga un quèl ch'a s gh'à bèle da quand a s nâs, mo la s tóś sù cun la socialiśasiòun, a travèrs quèl ch'a s impèra ed comportères, col reghli e valōr da tgnìr'gh adrē, per stèr in armonìa da mêś ai agìnt, e vìa descurènd.

In dl'antropologìa, al studiōs Tylor al in dèva na definisiòun ch'l'è armèśa in pé infìn a incō per la só completèsa:

«
Culture or Civilization, taken in its wide ethnographic sense, is that complex whole which includes knowledge, belief, art, morals, law, custom, and any other capabilities and habits acquired by man as a member of society.[1]»
(EN)(Primitive Culture: Research into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Art, and Custum, 'd Edward Burnett Tylor,1871)
«
La Cultùra o la Siviltê, tolti in dal só grôs significhêt etnogràfic, gl'ìn cal misćiamèint ed lavōr ch'i tinen dèinter la cgnusìnsa, el cherdèinsi, gli èrti, el morêl, el léś, i custùm e tuti chegli ètri capacitê e abitùdin tolti sù da 'l òm ch'al fà pert edla socetê.»
(CARPŚ)

A s in cata pò anca degli ètri, dal definisiòun:

«
La cultura è una costruzione narrativa condivisa, contestata e negoziata, un sistema di mediazione, un corpus di artefatti, ...un insieme di risorse disponibili per l’azione.[2]»
(IT)(Intercultura - È possibile evitare le guerre culturali?, ed Giuseppe Mantovani,2004)
«
La cultùra 'l è na costrusiòun ed ciacarèr cumùn, minga sèinper tut 'd acòrd e anc quistiunê, un sistéma ed mediasiòun, 'n insèm ed lavōr fabrichê, ...'n insèm ed lavōr ch'a servìs per 'l agìr.»
(CARPŚ)

«
Culture is a way of life, a rich and timeworn grammar of human activity, a set of diverse and often conflicting narratives whereby communal (mis)understandings, roles, and responsibilities are negotiated. As such, 'culture' is a living, breathing system for the distribution and enactment of agency, power and privilege among its members and beyond. Rarely are those privileges distributed along a single axis of difference such that for example, all men are more powerfull than all women. Race, class, locality, lineage all accord measures of privilege or stigma to their bearers. However even those who are least empowered in a certain setting have some measure of agency in that setting, and their agency is bound up with (though not determined by) the culture, institutions, and practices that gave rise to it. Thus, extinguishing cultures is not the answer. In any case, years of colonial and assimilationist experiments should have taught us by now that such efforts are ethically problematic as well as self-defeating in practice.[3]»
(EN)(cit. in Multicentered feminism, ed Maria Caterina La Barbera,2004)
«
La cultùra 'l è na manéra ed viver, na rìca e però cunsumèda gramàtica edl'ativitê edl òm, un insèm ed còunt diferèint e despès quistiunê indû a s vin a pàt per i cumùn (fra)intendimèint, quèl ch'a s gh'à da fèr e 'l responsabilitê. Dìta acsè, la 'cultùra' l'è 'n sistéma vìv per la distribusiòun e l'aplicasiòun dagli asiòun, dal cmand e di priviléǵ tra i só member e anca de più. Raramèint chi priviléǵ chè i ìn mìs ed lung a 'n ùnic cô damànd, per eśèinpi, che tùt chi òm i gh'àpien più ecmànd che tùti cal dòni. La rasa, la clàs, al post, la disendèinsa, i dàn di priviléǵ o di śvantàǵ a chi gh'i à. Anca chi gh'à meno ecmànd ind un sert ambiìnt, al gh'à 'l istès un sert epcòun 'd asiòun in cl ambiìnt lè, e cl'asiòun lè l'è lighèda (anch se minga determinèda) ala cultùra, ali istitusiòun, a 'l pràtichi ch'i l'àn sustgnùda. Acsè, fèr sparìr el cultùri la nn'è minga la rispòsta giùsta. I an 'd esperimèint colonièl e asimilasionìsta i duvrèven avér insgnê che chi sfòrs chè i ìn eticamèint problemàtic e politicamèint mìa ùtil.»
(CARPŚ)

«
La cultura dei dotti ha pretese universali, vale per l'essere umano in generale; la cultura dei popoli è sempre una cultura radicata e particolare.[4]»
(IT)(Sociologia dei processi culturali, ed Loredana Sciolla e Paola Maria Torrioni, 2020)
«
La cultùra di inteligìnt la vōl èser universèla, la vèl per 'l òm in generèl; la cultùra di pòpol l'è sèinper na cultùra col raìś e particolèra.»
(CARPŚ)


Na manéra tradisionèla 'd vistìres ed cal dòni edl'Ìndia.

Manéri 'd dìr

  • (CARPŚ) Al gh'à na cultùra ch'al pèr un lìber stampê, (IT) Ha una cultura che sembra un libro stampato.
  • (CARPŚ) 'T î't fat na cultùra?! (IT) Ti sei fatto una cultura?!.

Vōś lighèdi

Noti e referèinsi

  1. ↑ (EN) 'D Edward Tylor, 1871: Primitive Culture: Research into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Art, and Custum, Londra, prim evlùm, paǵ 1.
  2. ↑ (IT) Ed Giuseppe Mantovani, 2004: Intercultura - È possibile evitare le guerre culturali?, Bulògna, paǵ 8.
  3. ↑ (EN) Ed Bonnie Honig, 1999, paǵ 39-40.
  4. ↑ (IT) Ed Loredana Sciolla e Paola Maria Torrioni, 2020: Sociologia dei processi culturali, Bulògna, paǵ 16.

Èter progèt

Colegamèint estèren

Estratto da "https://eml.wikipedia.org/w/index.php?title=Cultùra&oldid=155311"