Castē ed la pruvîncia ed Rèz
| C'l artìcul chè 'l è scrit in Arzân | 
|
Artécol in dialèt arzân
Ind la pruvîncia ed Rèz, sìa in pianûra che ind Apenèin arzân, în preşèint dimòndi castē a testimuniânsa ed l'impurtânsa ed la zôna in etê medievêl.
Zôna ed j Apenèin
Carateréstichi architetònichi
Da un pûnt ed vésta ed la sistemasiòun al carateréstich castèl ed j Apenèin l'é despès difèiş da pió gîr ed mûri merlêdi (ed sōlit trèi) rinfursêdi da tòri e rivalèin. Pôrti e al pôrti cèchi dal drēda dal castèl (postierle) a mèten in comunicasiòun i prém mûr cun còl più intêren pió êlt, in dó gh'é la cà dal sgnôr, cun d' j'ambiĵnt stréch e pôch inluminê da archêri ch' es arvésen ind i mûr ed grôs e-spesōr. Ind al mûri intêrni 's câta al curtîl e, in un angôl, as pōl catêr la tòra principêla, ûltma difèiṣa dal castèl (cme al Castèl ed Carpnèida, Canòsa, Dinasân); a vôlti a dà int al curtîl ânca 'na cēṣa cèca per l'ûṣ dal castelân (Carpnèida).
Per rivêr al curtîl intêren as và só per un sintêr che al pōlen fêr ânca dal bèsti, al quacê da i pusèbil côlp di nemîgh; arivê int al curtîl a gh'é j-êlbi pr' i cavâj in prêda, piantê in tèra (Castèl ed Canòsa).
Dimòndi tòri cèchi (guardiôli) pr’ al sentinèli în stremnêdi inséma al mûri. Ind i pē dal tòri principêli a gh’ēren al perṣòun stréchi e scûri. (Canòsa, Carpnèida). Al materiêl druvê per cal costrusiòun ché l’é la prêda da tàj; i mûr a gh’àn un grôs spesōr, în tót pîn, cun lêregh berbacân e piantê in môd rubóst ind la prēda dal muntâgni.
Pianûra
- Turâs ed Bagnōl
- Cōrt ed San Bernardèin di Campagnōla
- Palâs di Prîncip ed Curèz
- Castèl Guidotti ed Fâbrich
- Palâs Bentivoglio ed Gualtēr
- Palâs Gonzaga ed Guastâla
- Rôca ed Nuvalêra
- Rôca ed Rezōl
- Rèst dal Fôrt ed Rubēra
- Côrt Ospitêl ed Rubēra
- Rôca ed Sân Martèin
Culèina
- Castèl 'd Albinèa
- Rôca 'd Arsèi
- Castèl ed Bianèl
- Rèst dal Castèl ed Bursân
- Castèl 'd Caşalgrând
- Rôca ed Castlarân
- Castèl ed Dinasân
- Càstel 'd Muntèc
- Rôca 'd Sân Pôl
- Rôca de Scandiân
- Castèl 'd Baîṣ
- Castèl ed Bèbi
- Castèl ed Canòsa
- Castèl ed Carpnèida
- Castèl ed Castelnōv di Mûnt
- Rèst dal Castèl ed Dèbia
- Salâm ed Flèina
- Rèst dal Turiòun ed Gôva
- Castèl ed Lèghgno
- Rèst dal Castèl ed Mândra
- Rèst ed la Rôca de Mnôs
- Castèl ed Rusèina
- Tòra ed Rusnèla
- Castèl ed Sarzân
- Rèst dal Furtèin dal Sparavâl
- Castèl ed Viân
- Tòra 'd l' Amorôt
Materiêl pr'andêregh in fònda
(manca):
- Emilio Nasalli Rocca. I castelli reggiani - 3. ed. riveduta e ampliata. - Reggio Emilia : Tecnostampa, 1971.
- Gabriele Fabbrici - Castelli reggiani - Reggio Emilia : Tecnograf, 1981.
- Eloisa Franceschi - Castelli reggiani : castelli, rocche, fortilizi, feudi e feudatari del territorio reggiano; progetto ed elaborazione grafica EETAbit srl. - Finale Emilia : CDL, 1999.
- Stanislao Farri ; testo di Alcide Spaggiari - Castelli reggiani. - Reggio Emilia : Bizzocchi, 1981.
- Dino Palloni - I castelli reggiani nel generale contesto dell'architettura militare medievale europea : parallelismo delle tecniche architettoniche e costruttive - Roma : Istituto italiano dei castelli, 2002.
Nôta: cla pâgina ché l'é stêda fâta cun la tradusiòun ed Castelli della provincia di Reggio Emilia trâta da it.wikipedia.org.
Guêrda la stôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.