Scaravàś
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
.svg){kind=small} Scaravàś
| |
 un scaravàś „blatèla urientàla“ | |
| Dominì: Eukaryota | |
| Rèign: Animalia | |
| Sòtrèign: Eumetazoa | |
| Superphylum: Protostomia | |
| Phylum: Arthropoda | |
| Subphylum: Tracheata | |
| Superclâsa: Hexapoda | |
| Clâsa: Insecta | |
| Sòtclâsa: Pterygota | |
| Coorte: Exopterygota | |
| Subcoorte: Neoptera | |
| Superórdin: Polyneoptera | |
| Sesiòn: Blattoidea | |
| Órdin: Blattodea, Wattenwyl (1882) | |
Al scaravàś (Blattodea, scarafaggio o blatta in itagliàṅ) 'l è 'n insèt ch'al viṿ in tut al mónd a part i pòi e in di pòst ad sóvar di dū-mila métar. Ch'al bestiulìni chè i s divìdan in piò ad 4.000 spéci e in 6 famìji.
Murfulugìa
Al blati i èṅ 'd insèt pìcui (da 3 a 8 cm) e cun di culōr anònim (négar, maròṅ). I scaravàś i gh'aṅ du anténi lunghi in sla tèsta fati a fìl. I òć dal vòlti i n gh'ènan minga ma quànd i gh'è i èṅ dimóndi śvilupâ. Al ganàsi i èṅ curti e rubùsti.
Alimentasiòṅ
Dagnóra tut i scaravàś i èṅ di fitòfag (i màgnan di vegetài faghénd lōr di dan), di unìvur (i màgnan da tut) e di sapròfag (a gh piaś la ròba marsa e ch'la pusa). Sōl na quàlc vòlt i pōlan anc èsar carnìvur.
Dan cauśâ da i scaravàś
La gint la batéśa i scaravàś cuma 'd insèt malnét e muśnènt e ch'i faṅ scarésa e schiva.
I scaravàś i pōlan far dū tip ad dan:
- ecunòmic parchè i vàn'n atàc a 'l magnàr faghénd-al dvintàr da butàr via;
- sanitàri parchè i pòrtan sèg di gèrum e di batér.
I scaravàś i pàsan dimóndi da spés par di ambînt minga pulî par spustàr-as (canaléti, tub, lìcit, rusc, etc...) e par cal mutìṿ lè i stràmn'n i gèrm dapartùt. Pò a gh'è anc da dir che cal bèsti lè i gh'aṅ al brut visi ad vumitàr mént'r i èṅ drē a magnàr quèl e anc ad cagàr-'g insìma. Al magnàr acsè cuntaminâ al pōl tacàr dal maladìi a 'l óm cuma l'epatît A, la salmunelóśi, la pòlio, al cagaròt e la malatìa dal legiunàri.
Culegamènt estéran
Àtar prugèt
Wikiquote contiene citazioni di o su Scaravàś
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Scaravàś
