Vai al contenuto

Tyto alba

Da Wikipedia.
(Reindirizzamento da Barbagiàṅ)
C'l artìcul chè 'l è scrit in Arzân Emiliàn

Artécol in dialèt arzân

Al barbagiân (barbagianni in italiân - Tyto alba al nòm sientéfich) l'é un uşèl zanfadōr notûren ch' al fà pêrta ed la faméja di Titonidi (faméja 'd uşê cun la fâcia a fōrma ed cōr).

Barbagiân

Aspèt

În pâlid, 33-39 cm 'd altèsa cun avêrta 'd êli 80-90 cm e gh'à al sâmpi lònghi. Quând a se şvèinen al zōni ed câsa a gh'àn un vōl a ònda.

Mâs'c e fèmni a 's arvîşen dimòndi, mó in generêl, al fèmni în un pô pió grôsi di mâs'c e a gh'àn un culōr pió scûr. Al pèiş al và da cîrca 200 grâm per i sòt gèner pió céch (cme per eşèimpi quî dal işòli Galapagos) a pió ed 500 grâm cme i barbagiân dal Nôrd Amèrica, mèinter i barbagiân europèi a pèişen tra i 300 grâm (al mâs'c) a cîrca 400 grâm (la fèmna). A gh'é soquânt sòt gèner ch' a 's arcgnòsen da i culōr ed la pêrta bâsa dal côrp. Per eşèimpi, al Tyto alba alba ed l' Euròpa ocidentêla l'é praticamèint biânch sòta, mèinter al Tyto alba guttata ed l'Euròpa centrêla l'é aransòun. Tót i sòt gèner a gh'àn al pêrti d'ed sōver grîşi e culôr tèra ròsa. Al piómi l'é in gèner dimòndi luşèint .[1]

Al só ambiĵnt

In dóv ' 's câta al Tyto alba.

I barbagiân a gh' n'é dapertót mēno che in Atartide

In uşê carateréstich dal zôni 'd avêrta campâgna e a vân a câsa masmamèint ai mêrşen di bôsch.

În preşèint in tóta l'Amèrica Latèina, a gh' n' é dimòndi in Euròpa, a 'gh n'é mia sōl ind i pôst frèd, cmê int l' Êrch Alpèin, e int la Scandinavia. In Amèrica dal Nord e in Cànada a 'gh n'é pōch e a 'gh n'é gnân ûn in Alàska. In Africa invēci a 'gh n' é 'na grôsa varietê. A 'gh n'é in Indocina e in Australia

Al magnêr

Un barbagiân invōl ind i Pirenei francèiş

A mâgnen di sòregh muscardèin, râni e insèt e dal bèsti danōşi per l'òm cme i pundgòun, i sòregh, e al têlpi. Un barbagiân grând al mâgn pió o mēno 3 sòregh al dé. Quând a 's mèten insèm, al mâs'c al zibés a la fèmna 'na ciapêda per avèir al permès ed quacêrla. 'Na côpia ch' la tîra só da i 3 a i 5 céch la magnarà dimòndi di pió.

Rapôrt cun l'òm

Al barbagiân al dà di vantâg cunômich a l'òm perché al fà fōra dal j êtri bèsti danōşi cme sòregh e têlpi. Per cla ragiòun ché i cuntadèin despès în dispôst a dêr cà a i barbagiân cun fêregh di né muntê int al parèidi dal tēşi. In pió al vîn despès druvê ind la câsa cun j uşê, difâti tra i zanfadōr notûren l' è còl pió druvê

Cumportamèint

Tyto alba guttata

Per lo pió a stân int al 'stès pôst, a vōlen int la nôt o int la basōra. A gh' àn un vêrs ch' l' é un sîgh ch' al dà fastédi al j urèc a chi al gh' è aşvèin. In pió a sîghe ch' a sèmbren pgnâti a vapōr. Se vînen ciapê o més al stréchi a 's mèten a pàns' êlt e a 's mèten a şgambinêr.

Sotgèner

Crâni ed barbagiân

A gh'é un móc ed sotgèner:

  • Tyto alba affinis
  • Tyto alba alba
  • Tyto alba bargei
  • Tyto alba bondi
  • Tyto alba contempta
  • Tyto alba crassirostris
  • Tyto alba delicatula
  • Tyto alba detorta
  • Tyto alba erlangeri
  • Tyto alba ernesti
  • Tyto alba furcata
  • Tyto alba gracilirostris
  • Tyto alba guatemalae
  • Tyto alba guttata
Pulşèin ed barbagiân
  • Tyto alba hellmayri
  • Tyto alba hypermetra
  • Tyto alba insularis
  • Tyto alba lucayana
  • Tyto alba meeki
  • Tyto alba nigrescens
  • Tyto alba niveicauda
  • Tyto alba poensis
  • Tyto alba pratincola
  • Tyto alba punctatissima
  • Tyto alba schmitzi
  • Tyto alba stertens
  • Tyto alba subandeana
  • Tyto alba sumbaensis
  • Tyto alba thomensis
  • Tyto alba tuidara

Êter progèt

Materiêl pr'andêregh in fònda

(manca)Lésta di léber e documèint impurtântLésta di lébber e documèint impurtantBibliografia ed opere di riferimento:

  • Charles Day, Researchers uncover the neural details of how Barn Owls locate sound sources (Cover Story), Physics Today, Zógn 2001 Volóm 54 Nómer 6 Pâgina 20
  • David Tipling, How now, barn owl, New Scientist, Znêr 1995, Volóm 145 Nómer 1960 Pâgina 43
  • Iain Taylor, Barn Owls: Predator-Prey Relationships and Conservation, Cambridge University Press, 1994 - ISBN 0-521-39290-X

(manca)Nôti de spiegasiòun ed la pâginaNôti in fònd a la paginaNote a piè di pagina:

  1. Colin Harrison e Peter Castell: Field Guide di nidi di uccelli, uova e nidiacei, Harper Collins Publishers, edisiòun arfâta 2002
(manca)E'v prén interesêr ânca st' al pâgini chéGuarder anchVedere anche:


Nôta: cla pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da Tyto alba trâta da it.wikipedia.org.
Guêrda la stôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.


Animali della campagna emiliana (tradurre)Bèsti ed la campâgna emiliânaBisti d'la canpâgna emigliènaBèsti dla campagna emiglianaBesti d'la campâgna emiliana

anatranâderanàdranàdranàdör | barbagiannibarbagiânbarbazànbarbagiàṅ | bue | pidocchiopiōcbdòcpiôc'bdòc | bigattinobigatèinbigâtbègatèṅ | biscia / serpebésabessabéssabîssa | baco da seta / bombicebèigh da sèidabigàt dla saidabigâtbigàt | rosporôspbòtrospbòt | canecâncancâncan | capponecapòuncapåncapòuncapôn | cavallocavâlcavàlcavâlcavàl | caprachêvrachèvrachèvracrèva | cuculocóchcócchcócchcócch | conigliocunîn-cunéjcunéicunéj o cunèṅcunî | cornacchiacurnâciacurnâciacurnacia | asinoêṣenèsenèsenèsen | apevrèspaevbêgaev | formicafurmîgafurmìgafurmìgaformìga | gallogâlgàlgalgàl | gallinagalèinagalénagaleinagalén'na | gattogâtgàtgatgàt | gazzagâzagâżagaśa | grillogrélgrélgrilgrél | lupolòuvlauvluvlöv | ramarroingòrligùrramarligùr | leprelēvralivralevralëvra | chiocciola / lumacalumêgalumègalumagalumèga | lucertolaarzintèlaluśêrtaluśertalusértla | maialenimêlpôrzporcgosèn | moscamòscamåscamoscamōsca | merlomêrelmèrelmerulmèrel | mulomólmóllmulmóll | talpatêlpamusåntèlpamusön | porcellinonimalèinninénninetninén | ocaôcaócaocaóca | pipistrelloparpastrèlpalpastrèlpapastrèlpalpastrèl | topo / sorcio / rattopòundgapåndgasoragpôngö | farfallaparpâjaparpàiaparpajaparpàia | passeropâsrapàserpàserpàser | pettirossopetròspetråsspetros | pecorapēgrapigrapegurapigra | piccione / colombopisòunpizônclombpizôn | pulcepólgapólsapulsapólsa | ragnorâgnràgnragnràgn | rana / ranocchioranôcranòcranaranòc | ricciorésrézzris | rondinerundanèinarundanénarundaninaröndanén'a | scarafaggiopanarâsaburdigånscaravàś | cinghialezingèlzignèl | tignola / tarmatêrmlatarmatarmatarma | tarlotarōltaroltaroltarol | tafanotavântafàntavàṅ | tacchinopîttòchtoctòch | vaccavâcavàcavacavàca | volpevòulpavôulpvólpvôlpa | cicalasighêlazigalasicalazigala | zanzarasarabîgazinzèlasinsàla | civettasfètlazvèttasivetazivètta