Gaśa

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

La gaśa ladra (Pica pica, gazza ladra in italiàn) 'l è un uśèl ad la famìja di còrvid.

Aspèt

Al sò plumaǵ 'l è biànc (in dal stómag) e négar (pèt, ali, tèsta e cóa, ch'l'è dimóndi lunga) e la gh'à di riflès ch'i pōlan cambiàr, a secónd dla luś ch'a gh'è, da 'l griś a 'l vérd metàlic. Da 'd fóra a n s arcgnós minga al masć da la fémna. Al gaśi i péśan 200/250 gram e i èṅ lunghi ad sòlit 45 cm.

Al gaśi i cóvan in di sò gnai fat insìma a gl'àrbul e da luntàṅ i s cumpórtan cuma s'i fùsan tgnudi 'd òć. I fànan da 4 a 8 óṿ par vòlta. I genitōr i tìnan a drē a i sò fiōi par 22/24 dè in fiṅ a chè i pulśèṅ i pōlan vulàr via da par lōr.

Cardénsi e superstisiòṅ

Al nóm ch'i s pòrtan a drē al gaśi 'd èsar dal ladri la n gh'à minga fundamènt dabòṅ anc se Gioacchino Rossini 'l à fat n'òpra cun cal tìtul lè (La gazza ladra) in dal 1817. L'è véra invéci che chi uśèi chè i èṅ curióś dal ròbi luśènti, un quèl ch'i gh'aṅ in cumùn cun dimóndi rapàś. Soquànt studi i aṅ dimustrâ che, su 500 gnai in un parc, in gnanc òṅ di suo 'l è stâ catâ un sōl quèl luśènt.

In dla mitulugìa di tedésc, l'era la bèstia ch'la dascurìva par vlér di dio ma anc 'l uśèl dla mort Hel e, par cal mutìṿ lè, l'è sèmpar stada batśàda cuma 'n uśèl dal malaugùri (e dal strìi).

Alimentasiòṅ

Al gaśi i màgnan dal caróggni, dla fruta, di ragn, d'insèt ma anc di óṿ di àtar uśèi.

Inteligìnsa

Al gaśi i eṅ furbi stramaladìdi e dimóndi inteligìnti. Insém a 'l óm, al simi e a i delfîṅ, l'è una dal pòchi bèsti ch'l'è bòna 'd arcgnósar-s in un spèć (al dit acsè "arcgnosiment da par lò").

Animali della campagna emiliana (tradurre)