Európa
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
L’Európa l'è na regiòṅ geugràfica dal mónd, ad sòlit batśàda cuma 'n cuntinènt da par lò separâ da 'l supercuntinènt euroaśiàtic esénd la sò part più a òvest. La gh'à na superfìsi 'd 10.180.000 km² e la mùcia sù 734.183.926 abitànt (dat dal 2014).
La ciàpa 'l sò nóm da 'n persunàǵ dla mitulugìa gréca, Europa, fiōla 'd Agènure, rè ad Tîr.
In dal cōrs dal XVI sécul, gl'abitànt dal „Vèć Cuntinènt“, òṅ di sò scutmàj, i aṅ culuniśâ di àtar pòst in gir p'r al mónd cuma l'Amèrica e l'Uceàgna.
I pòpui ad cal cuntinènt chè i dascóran in léngui difarènti, al più druàdi i èṅ al tedésc (dagnóra sènt migliòṅ ad parsòni), al turc, 'l itagliàṅ, al francéś, 'l ingléś, al rus, al spagnōl, al pulàc e 'l rumên.
La religiòṅ cun più cardènt l'è 'l cristianéśum (555 migliòṅ ad parsòni), pò a gh'è da śuntàr-ag 32 migliòṅ 'd musulmàṅ, tri migliòṅ e quàtar 'd ebrèj e via dascurénd.
I sò cunfîṅ stòrig i èṅ Cap Nòrd (Nurvégia) a nòrd, Punta 'd Tarìfa (Spaggna) a sud, i Mònt Urài a èst e Cap Slea (Irlànda) a òvèst. L’Európa la mét insém sinquànta stat in tut, tirànd dènt'r anc di cunsèṅ dla Rùsia, dla Turchìa e dal Kazàkistan.
Vint-i-òt ad qvist chè i s èṅ unî via via dòp la secónda guèra mundiàla dand vita a l'Ugnòṅ Európea ma in dal 2016 al Régn Unî 'l à decìś ad dastacàr-as dòp al referendum dla Brexit.
| Stat | Superfìsi km² | Abitànt (2014) | Capitàł |
|---|---|---|---|
| Albanìa | 28.748 | 3.020.209 | Tiràna |
| Andóra | 468 | 85.458 | Andóra la Vècia |
| Armègna | 29.800 | 2.974.693 | Erevan |
| Àustria | 83.874 | 8.223.062 | Viéna |
| Azerbaigiàn | 86.600 | 9.624.900 | Baku |
| Bélgi | 30.528 | 10.449.361 | Bruxèlles |
| Bòśnia Erzégovina | 51.205 | 3.871.643 | Sarajēv |
| Bulgarìa | 110.927 | 6.924.716 | Sòfia |
| Repùblica Céca | 78.866 | 10.627.448 | Pràga |
| Cruàsia | 56.594 | 4.470.534 | Śagàbria |
| Danimàrca | 43.028 | 5.569.077 | Cupenàghen |
| Estògna | 45.227 | 1.257.921 | Tàllinn |
| Finlàndia | 336.756 | 5.240.297 | Hélsinki |
| Frància | 551.500 | 62.814.233 | Parì |
| Geòrgia | 69.700 | 4.352.244 | Tbilìśi |
| Germàgna | 357.093 | 80.996.685 | Berlîṅ |
| Grécia | 131.957 | 10.775.557 | Atên |
| Irlànda | 70.124 | 4.832.765 | Dublîṅ |
| Iślànda | 103.000 | 317.351 | Reykjavík |
| Itàglia | 301.340 | 61.680.122 | Róma |
| Kazàkistan | 145.908• | 715.600• | Oral/Atyrau |
| Letògna | 64.571 | 2.165.165 | Riga |
| Liechtenstein | 160 | 37.313 | Vàduz |
| Lituàgna | 65.300 | 3.505.738 | Vìlnius |
| Lusembûrg | 2.586 | 520.672 | Lusembûrg |
| Malta | 316 | 412.655 | La Valéta |
| Masedògna dal Nòrd | 25.713 | 2.091.719 | Skópje |
| Prinsipâ 'd Mònag | 2 | 30.508 | Mònag |
| Mòntnégar | 13.812 | 650.036 | Podgóriza |
| Muldàvia | 33.850 | 3.583.288 | Chișinău |
| Nurvégia | 323.792 | 5.147.792 | Óślo |
| Pulógna | 312.696 | 38.346.279 | Varsàvia |
| Régn Unî | 242.873 | 63.742.977 | Lóndra |
| Rumanìa | 238.391 | 21.729.871 | Bùcarest |
| Rùsia | 3.965.463• | 105.913.327• | Mósca |
| Rùsia Biànca | 207.600 | 9.608.058 | Minsk |
| San Marèṅ | 61 | 32.742 | San Marèṅ |
| Sèrbia | 77.472 | 7.209.764 | Belgrâd |
| Sìpar | 9.250 | 840.407 | Nicuśìa |
| Śluvàchia | 49.036 | 5.443.583 | Bratiślàva |
| Śluvègna | 20.273 | 1.988.292 | Lubiàna |
| Spaggna | 498.284 | 45.474.261 | Madrìd |
| Śvèsia | 450.295 | 9.723.809 | Stucólma |
| Śvisra | 41.282 | 8.061.516 | Bèrna |
| Turchìa | 23.703• | 10.840.476• | Ìstanbul |
| Ucraìna | 603.517 | 44.291.413 | Kìeṿ |
| Ulànda | 41.540 | 16.877.351 | Àmsterdam |
| Ungherìa | 93.027 | 9.919.128 | Bùdapest |
| Sità dal Vaticàṅ | 0,44 | 842 | Sità dal Vaticàṅ |
• A s cònta sōl al teritòri ch'al s cata in Európa e minga in Àśia.
Culegamènt estéran
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Európa
Albanî •
Andorra •
Armènia •
Austria •
Azerbaigiàn •
Bélgi •
Bôsgna-Erzegovina •
Bulgarî •
Cruazia •
Danimèrca •
Estògna •
Finlandia
Fränza •
Geòrgia •
Germâgna •
Grecia •
Irlanda •
Islanda •
Itâglia •
Lettògna •
Liechtenstein •
Lituàgna •
Lussembûrg •
Malta •
Måunt naigher
Mazedògna dal Nòrd •
Muldàvi •
Nurvegia •
Portugâl •
Prinżipê ed Mònac •
Pulògna •
.svg){kind=small}
Ràggn Uné •
Ripóbblica Ceca •
Róssia •
Róssia bianca •
Rumanî
San Marén •
Serbia •
Slovachî •
Sluvênia •
Spâgna •
Svèzia •
Svézzra •
Turchî •
Ucraìna •
Ulanda •
Ungherî •
Zìper •
.svg){kind=small}
Zitê d'al Vaticân