Baîṣ
| C'l artìcul chè 'l è scrit in Arzân | 
|
Artécol in dialèt arzân
Evoluzione demografica
Baîṣ (Baiso in italiân) l’é na cmûna ed pió ed triméla abitânt ed la pruvîncia ed Rèz, ch'as câta a 30 km a mezdé ed Rèz.
Stòria
S’arfà al 954 la préma nômina ed Bagisium e la catòm int la Vita Mathildis ed Donizone quând al pêrla ed l’asèdi ed Canòsa. In chi ân lé la stòria ed Baîṣ l’é lighêda a la faméja Baisi ch’la tôt apûnt al nòm la localitê. J elemèint de sta faméja în stê despès al sègvit ed la cuntèsa Matélda ed Canòsa e ind al quistiòun êren sèimper da la pêrt ed la Cêṣa, acsé da utgnîr da i vèschev ed Rèz in fèdev tót al teritôri ed la Pēv ed Baîṣ, ṣlargândes pó int al 1144 ânch vêrs la badéia ed Marôla, e ucupând tèri a dréta e mansèina dal Sècia L’unitê dal fèdev la s’é ròta e int al 1174 i Baisi àn pêrs la giurisdisiòun dal tèri d’ed là dal Sècia. Al fèdev a gh’é armêṣ al véli ed Baîṣ, Lurân Maiâtica, e Canécia. Int al 1256 Baîṣ l’é pasê dal tót sòta i Fogliani e int al 1315 al riṣultêva cme cmûn iscrét int al Léber di fôgh e al cuntêva 37 faméj proprietâri e êtri 46 che stêven ed cà. Al castèl l’é stê al cèinter ed divêrsi lît, pêrs e turnê avèir da i Fogliani, da i Baisi e da j arzân, mó al fîn àn vînt i Fogliani che l’ àn tgnû fîn al 1472, ân che la faméja l’à pêrs tōt i sô bèin in muntâgna. A gh’àn tôt al pôst j Estensi fîn al 1553. Dôp divêrsi vicèndi, int al 1641 n’în stê invistî i Levizzani, titolêr ânch dal fèdev ed Levisân. Caschê i fèdev, int al 1796, Baîṣ l’é stê cmûn fîn al 1807 quând l’é dvintê frasiòun ed Carpnèida, L’à turnê catêr l’indipendèinsa cun al decrêt Farini che int al 1859, a la vigèlia ed la nâsita dal Règn d’Itâlia, l’à arnuvê l’antîgh cmûn.
Materiêl pr'andêregh in fònda
(manca):
- Rossana Merli - Storia di Baiso - Castellarano : G.R. Edizioni, 1994
- Maria Cristina Costa - L'insediamento storico nel territorio di Baiso; ricerca archivistico-bibliografica di Valerio Messori. - Reggio Emilia : Bizzocchi, 1989.
- Baiso: feudatari, prelati, magistrati, maestri d'arte, che da esso presero nome. Estr. dall'almanacco "Il Pescatore Reggiano" per il 1959-60. - Reggio Emilia : Tip. Editrice Bizzocchi, S.A. - 64 p
Albinèa · Bagnōl in Piân · Baîṣ · Bibiân · Bresèl · Burèt · Buṣâna · Cadelbôsch ed Sōver · Campagnōla · Campéṣen · Canòsa · Carpnèida · Caşalgrând · Caṣîna · Castelnōv di Mûnt · Castelnōv ed Sòt · Castlarân · Culâgna · Curèz · Fâbrich · Gatâtich · Gualtēr · Guastâla · Ligûnchi · Lusêra · Muntèc · Nuvalêra · Puvî · Quâter Castē · Queriêgh · Ramṣèit · Ré Salṣêr · Rèz · Rezōl · Rôl · Rubēra · Sân Martèin · Sânt'Ilâri · Sân Pôl · Scandiân · Toân · Véla Mnôs · Vèt · Viân · Vsân