Lêrd
|
C'l artìcol chè 'l è scrit in
Carpśàn |
Al lêrd (lardo in itagliàṅ), ciamê anc "grâs pistê"[1], 'l è 'l grâs ch'a s tōś vìa da 'l cupèt dal nimêl maslê, subìt 'd sòt'ala codga, dala só schina e da 'l élta di fiânc, e che pò al vin salê, aromatiśê e stagiunê per soquànt tèimp.
Send un grâs tolt da 'l bésti, 'l è 'n grâs satur, a dìr pîn ed colesterôl[2].
Soquànt lêrd tìpic
- Al "lêrd ed Colonnata", dimòndi cgnusû, 'l è 'l lêrd ch'a deśvìn da Colonnata, na frasiòun 'd Carèra, indû 'l è dimòndi sécol ch'a s prodûś al lêrd fend-el inṿcìr in dal vaschi di só mèrem.
- Al "lêrd 'd Arnad" al deśvìn da Arnad in dla Vâl 'd Aósta e 'l à ciapê 'l arcgnusimèint DOP. A diferèinsa da quêl ed Colonnata, queschè al vin stagiunê in dal vaschi 'd lègn.
Manéri 'd dìr
- (BLG) Śbutinfiån[3], (IT) (fig.) Palla di lardo, Ciccione.
- (BLG) Lêrd da sufrìt, (IT) (lett.) Lardo da soffritto, (fig.) Lardo salato[4].
- (EGL) Reśdóra, 'm ònś-la al sprôc?[5] (da 'l custùm 'd andèr i ragasō, in di giuvidè grâs di tèimp indrē, in gîr p'r i ùs a 'lmuśnèr un tuchèin ed lêrd da sfrucèr in sìm'a 'n só spruchèt ed lègn), (IT) Signora, mi unge il bastoncino?
Tiritéra dal sprôc
A sun gnû a unś'r al sprôc,
ch'a 'm in dèdi un bel balôc,
ch'a 'm in dèdi un baluchîn,
p'r unś'r al mé spruchîn[6].
Un pcunsèin 'd poveśìa in sìm'a 'l sprôc ùnt col lêrd
«
... Cun al sprôc ind na màṅ e in cl'ètra la brèta
Un pìć a 'l ùs e 'n cólp ala marlèta
A 'ndèva in tùt'el cà 'd lùng a 'l canêl
Indû i avìven masê al nimêl.
E anch in dal cà dla gint puvrèta
Ed grâs in dal sprôch i 't 'n infilèven na fèta.
Perchè na volta a s éren méno sgnōr
Ma la gint la gh'ìva dimòndi più cōr. ...»
Un pìć a 'l ùs e 'n cólp ala marlèta
A 'ndèva in tùt'el cà 'd lùng a 'l canêl
Indû i avìven masê al nimêl.
E anch in dal cà dla gint puvrèta
Ed grâs in dal sprôch i 't 'n infilèven na fèta.
Perchè na volta a s éren méno sgnōr
Ma la gint la gh'ìva dimòndi più cōr. ...»
(Pcòun ed "Giuvidè grâs" dal Giacinto Bruschi, in "L'invenzione del maiale da mito a gastronomia", pàg. 27, Chêrp, 2005)
Vóś lighèdi
Èter progêt
Wikiquote contiene citazioni di o su Lêrd
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Lêrd
Wikizionario contiene la voce di dizionario «Lêrd»
Colegamèint estèren
- (IT) La vóś in dal sît kulinarischeserbe.ch.
- (IT) La vóś in sìm'a 'l vucabulàri Treccani.
- (IT) D'indû a deśvìn al só nòm in sìm'a etimo.it.
- (IT) Na descrisiòun dal lêrd ed Colonnata ind un sît amatoriêl.
- (BLG) e (IT) Soquànti risèti indû 's cata anc al lêrd, in sìm'a 'n lìber 'd risèti 'd cuśèina in Google-books.
- (IT) Soquànti risèti indû 's cata anc al lêrd in sìm'a mytaste.it.
Referèinsi
- ↑ (EGL) e (IT) "Dizionario del dialetto carpigiano", G. Malagoli e A. M. Ori, Mòdna 2011.
- ↑ (IT) Na spiegasiòun in sìm'a 'l diferèinti sorti 'd grâs ind un sît in ligna.
- ↑ (IT) e (BLG) "Dizionario Bolognese", ed. Vallardi, Milàṅ, 2012.
- ↑ (IT) e (BLG) Ibidem.
- ↑ (IT) e (EGL) "L'invenzione del maiale da mito a gastronomia", pàg. 26, Chêrp, 2005.
- ↑ (MUD) e (IT) "Progetto Dialetto" dal Giuseppe Di Genova e dl Alceste Pulga, Mòdna, 1996