Buś négar: differenze tra le versioni
mNessun oggetto della modifica |
Nessun oggetto della modifica Etichetta: Editor wikitesto 2017 |
||
Riga 3: | Riga 3: | ||
|color= |
|color= |
||
|bt1=Miranduléś |
|bt1=Miranduléś |
||
|bt2=Bulgnaiṡ |
|||
|bticona1=[[File:Mirandola-stemma.gif|16px]] |
|bticona1=[[File:Mirandola-stemma.gif|16px]] |
||
|bticona2=[[File:Bandiera_di_Bologna.PNG|16px]] |
|||
|ps1= |
|ps1= |
||
__NOTOC__ |
__NOTOC__ |
||
Riga 24: | Riga 26: | ||
== Culegamènt estéran == |
== Culegamènt estéran == |
||
* {{it}} [http://www.treccani.it/enciclopedia/buco-nero/ La paśna di ''buś négar'' in dla ''Treccani''] |
* {{it}} [http://www.treccani.it/enciclopedia/buco-nero/ La paśna di ''buś négar'' in dla ''Treccani''] |
||
|ps2= |
|||
__NOTOC__ |
|||
{{dialortBlg | dial=bulgnaiṡ}} |
|||
[[File:Black_Hole_Milkyway.jpg|240px|thumb|left|Dṡaggn d un bûṡ naigher]] |
|||
Un '''bûṡ naigher''' l é na regiån dal spazitänp cn un canp gravitaziunèl acsé fôrt che gnínta a pôl saltèr fòra da l sô intêren, gnanc la lûṡ. Di cûrp ch'i vôlen andèr fòra d lé i àn d andèr a bóss, pió ṡvêlt dla velozitè dla lûṡ, un lémmit inpusébbil da pasèr. Dånca, s un côrp, óṅna partiṡèla o n èter ugèt qualóncv al và däntr al bûṡ in questiån, al vén brîṡa pió fòra d lé. |
|||
[[File:Black_hole_-_Messier_87.jpg|240px|thumb|right|La prémma futugrafî d un bûṡ naigher, quall ''super-cunpât'' dl [[amâs dla Vairżen]]]] |
|||
|sel=1 |
|sel=1 |
Versione attuale delle 05:04, 2 Set 2020
C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś |
Un buś négar l'è na regiòṅ dal spasitèmp c'n un camp gravitasiunàł acsè fòrt che gnint da 'l sò intéran a pōl saltàr fóra, gnanc la luś. La śveltésa 'd fuga da 'n buś négar la gh'arév da èsar più granda dla śveltésa dla luś ma qvést chè 'l è 'n quèl impusìbil parchè 'l è 'n lìmit ch'a n s pōl minga pasàr dònca gnanc na partisèla 'd matèria o 'd energìa la pōl śluntanàr-as da 'n buś négar. Gl'ugèt celèst ch'i gh'ìsan da pasàr-ag davśèṅ i èṅ tirâ dènt'r a 'l buś négar par via dla sò masa dimóndi élta.
I buś négar i s fórman dal vòlti quànd na stéla la mōr e la matèria, invéci 'd èsar sparpajàda via, la s mùcia sù in dal sò sèntar. La superfìsi dal buś, ciamàda anc uriśònt di evènt, 'l è 'l cunfîṅ estéran 'd in dua la matèria la taca a ès'r aspiràda dèntar par via dla fòrsa 'd gravità. A s créd ch'in tut al galàsi a gh sia almànc un buś négar.
Al tèrmin „buś négar“ 'l è stâ invintâ da 'l fìśig John Archibald Wheeler méntar prima a s dascurìva 'd „stéla scura“ (dark star) o 'd „stéla négra“ (black star).
Al categurìi di buś négar i èṅ quàtar a secónda ad quànt l'è granda la sò masa: sùper-cumpàt (da 'n migliòṅ a 'n migliàrd ad vòlti qvéla dal Sōl e 'n raǵ da 0,001 a 400 UA), ad masa mèdia (mila vòlti qvéla dal Sōl e 'n raǵ cuma qvél dla Tèra), stelàr (da tri a trénta vòlti qvéla dal Sōl e 'n raǵ ad trénta km a 'l incìrca) e cic (cuma qvéla dla Luna e 'n raǵ 'd un dècim ad mm a 'l incìrca).