Maria Montessori
C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn |
Maria Tecla Artemisia Montessori (Chiaravalle, 31 'd agòst dal 1870 - Noordwijk, 6 'd mâǵ 1952) l'è stèda na dutóra, pedagogìsta, filòśofa e siensièda itagliàna. Ala Montessori a s dēv l'ideasiòun dal métod 'd insgnamèint ch'al tōś al só nòm, cgnusû e druê in dimòndi ètri perti dal mònd.
Biografìa
I inìsi
Fióla ùnica ed na famìja ed ginta istruìda, la Montesóri la và présti a stèr a Ròma, che 'l pèder 'l ìva catê post da lavurèr là cuma funsionàri in dal Ministēr dal Finànsi.
La Montesóri la frequentèva acsè dal scóli ed stùdi sientìfic, bèin che 'l pèder la l'ìs vluda mistra mo, a vèint an, la Marìa la stupìs incòsa a vlér dvintèr Dotorèsa. La gh'la chèva in dal 1896, tulènd la specialiśasiòun in psichiatrìa, in bèrba ai pregiudìsi e ai ostàcol 'd èser da per lē da mêś a sōl di òm là a l'universitê.
I só interèsi i spasièven anca in dl'antropologìa e in dla pedagogìa. Ambasadóra pò dal muimèint feminìsta itagliàṅ ed cal tèimp lè, la Montesóra la gniva invièda a 'l congrès ed Berlèin dal 1896 indû a s descurìva anca ed rifórmi socèli, e 'd mijorèr el cundisiòun ed lavōr e 'd stùdi per chi òm e cal dòni, e la tachèva acsè a fèr-es cgnùser per la só determinasiòun e impègn socèl.
El só siélti profesionèli
Laurènd in chi tèimp lè in dl uśdêl San Śvàn e pò in dla clìnica psichiàtrica edl'universitê, la Montesóri la gh'à la manéra 'd capìr che i ragasō deficìnt - acsè i gniven ciamê di diśàbil sfurtunê, frenastènic - i n'gh'àn brìśa da stèr ind un stansòun vōd, lè da per lōr, sàinsa di èter stìmol, mo la cata che chilōr i gh'àpien biśògn ed śvilupèr dal só potensialitê cun dl'educasiòun, e cun dagli atensiòun adàti a lōr.
Là in di só stùdi a l'universitê la Montesóri l'ìva bèle tgnû drē a dal lesiòun ed Clìnica psichiàtrica e 'd Clìnica pediàtrica, mo la vōl però andèr-'gh incòra in fònda alśènd in sìm'ai esperiìnsi di Itard e Séguin ch'i éren gnû prìma 'd lē.
...Il merito di aver completato un vero sistema educativo per fanciulli deficienti, spetta a Eduard Séguin, dapprima maestro, poi medico, il quale partendo dalle esperienze di Itard, le applicò modificandole e completando il metodo, durante dieci anni di esperienza su fanciulli che erano stati tolti dal manicomio e riuniti in una piccola scuola in via Pigalle a Parigi. Tale metodo fu esposto la prima volta in un volume di oltre 600 pagine, pubblicato a Parigi nel 1846 con il titolo "Traitement moral, higiène et education des idiots."»
...Quêl ch'a purtèva a bòun fìn un sistéma vēr 'd educasiòun per di ragasō deficìnt, 'l era 'l Eduard Séguin, prìma mister e pò dutōr che, tachènd dali esperiìnsi edl Itard, al li aplichèva canbiènd-i e finènd-en al métod, ed lung a dēś an 'd esperiìnsa in sìm'a di ragasō tolt vìa da 'l manicòmi e mìs insèm in na scóla cìca in via Pigalle a Parì. Cal métod chè al gniva mìs śò per la prìma volta ind un vlùm ed più 'd 600 paśni, publichê a Parì in dal 1846 col tìtol "Traitement moral, higiène et education des idiots."»
In dal 1898 a nâs al fiōl Mario avû col Montesano, mo la stèsa mèder dla Montesóri, la Renìlda, la n'vōl minga che la dotorèsa la 'l tègna sēg perchè a in gnarèv pregiudichèda la só caréra profesionêl. La Montesóra la viàśa prìma a Parì e pò anc a Londra su incàreg dal Ministēr, per cgnùser el scóli e i métod 'd educasiòun druê fóra da l'Itàglia. Quand pò la torna indrē a Ròma, la dotorèsa la tìn dal Conferèinsi in sìm'ala psiculugìa e la pedagugìa di putèin deficìnt, pò al Minìster e anc só profesōr universitàri, al Baccelli al gh'dà la diresiòun, insèm col Montesano, edla Scóla Magistrêl Ortofrènica ch'la tachèva al 7 'd avrìl dal 1900.
Mìsa in pē, drē dmanda dal Diretōr generêl edl Istitût di Bèin Stàbil ed Ròma, na scóla per putèin cìc, ciamèda pò la Cà di putèin (Casa dei Bambini in itagliàṅ) ind al quartēr S. Lorèins ed Ròma, la Montesóra la gh'n à la diresiòun: la gh'mèt dàinter na sinquantèina 'd putèin un po' indrē in dl'educasiòun e in dal só śvilùp e però anca dl aredamèint cìc proporsionê ai muimèint e a 'l druamèint di putèin, cun di strumèint e materiē strulghê e custruî apòsta ch'i s prestìsen a fèr capìr e descuvrìr di lavōr istrutìv ai putèin.
Soquànti só óvri
- Sul significato dei cristalli del Leyden nell'asma bronchiale, in Bollettino della Società Lancisana degli Ospedali di Roma, an XVI, fascìcol I, 1896.
- Ricerche batteriologiche sul liquido cefalo rachidiano dei dementi paralitici, in Rivista quindicinale di Psicologia, Psichiatria, Neuropatologia, fascìcol 15, prìm ed disèmber 1897, pp. 1–13.
- Sulle cosiddette allucinazioni antagonistiche, in Policlinico, an IV, vlùm IV, fascìcol 2, fervèr 1897, pp. 68–71 e fascìcol 3, mêrs 1897, pp. 113–124.
- Intervento al Congresso di Torino, in Atti del Primo Congresso Pedagogico Nazionale Italiano, Turèin 8-15 setèmber 1898, curê da G. C. Molineri e G. C Alesio, Stabilimèint Tipogràfic dirêt da F. Cadorna, Turèin 1899, pp. 122-123.
- Miserie sociali e nuovi ritrovati della scienza, in Il Risveglio Educativo, an XV, n. 17, 10 dicèmber 1898, pp. 130–132 e n. 18, 17 dicèmber 1898, pp. 147–148.
Soquànti scóli intitolèdi ala "Montessori" in gìr p'r al mònd
-
La cà indû l'era nèda la Montessori a Chiaravalle (in dal mêś)
-
Scóla Montessori a Moscow (Idaho), USA
-
Scóla Montessori a Jorethang, Ìndia
-
Scóla Montessori a Churchillaan, Ulànda
-
Scóla Montessori a South Baddesley, Règn Unî
-
Scóla Montessori a Adelàide, Austràglia
-
Scóla Montessori a Potsdam, Germàgna
-
Scóla Montessori a Koszarawa Bystra, Pulògna
-
Scóla Montessori a Singapōr
-
Scóla Montessori a Saskatoon, Cànada
-
Scóla Montessori a New York, Stêt Unî
-
Scóla Montessori a Užice, Sèrbia
-
Scóla Montessori a Culònia, Germàgna
-
Scuola Montessori a Wilmington (Delaware), Stêt Unî
-
Scóla Montessori a Brno, Repùblica Ceca
-
Scóla Montessori ad Ancóna, Itàglia
Vōś lighèdi
Èter progêt=
- Wikiquote contiene citazioni di o su Maria Montessori
- Wikimedia Commons contiene file multimediali su Maria Montessori
Referèinsi
Colegamèint estèren
- (IT) N'intervìsta ala Montessori ind un vìddeo dal '52 in dal youtube.
- (IT) Na filmèina edl Istituto Luce dal 1935 ch'al fà vèder i putèin dàint'r a la Casa dei bambini ed Ròma.
- (IT) La só schéda in dal sît dla Treccani.
- (IT) Al sît dl'Óvra nasionêl Montessori.
- (IT) Al Sèinter di Stùdi Montesoriàn in dla réda.
- (IT) Na biugrafìa dla Montesóri in sìm'a cultureducazione.it.
- (ES) Na biugrafìa dla Montesóri dala Fundación Maria Montessori equadorèggna in dla réda.
- (IT) Na tratasiòun dal Métod dla Montessóri in dla réda.
- (IT) N'ètra tratasiòun in sìm'a 'l Métod.
- (IT) Al Métod Montessóri in sìm'a Amando.it.
- (IT) Na spiegasiòun dagli idèi edla Montessori da 'n profesōr in sìm'a ì'l youtube.
- (ES) Soquànti slides ch'i spiéghen al Metod Montessori in dla réda.