Vai al contenuto

Wolfgang Amadeus Mozart

Modifica collegamenti
Da Wikipedia.

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn Emiliàn

Al grup muśichêl dla famìja Mośart mèinter ch'i sòunen a Parì, ind un disègn 'd metê Setsèint ed Carmontèl.
Al Mòśart in 'n artràt 'd inìsi Otsèint edla pitóra Barbara Krafft.
Al Mòśart ragasōl, drē a sunèr in 'n artrât mèinter ch'l era in dl'Itàglia a Veròuna.

Wolfgang Amadeus Mozart, ch'al s ciamèva p'r intēr Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart, (Selśbùrg, 27 de śnêr 1756 - Vièna, 6 'd disèmber 1791), 'l è stê ùn di piò famóś cumpusidōr e sunadōr edla stòria dla mùśica, austrìec, mìster dal Clasicìśum.

Biografìa

Al Mòśart (ciamê dai amìg "Wolfi" e anca "Wolferl") 'l era nê a Selśbùrg da 'l Leopôld e da l'Anna Maria Pertl. Al pèder Leopôld 'l era 'n viulinìsta cgnusû e anca 'n cumpuśidōr a 'l dipendèinsi dl Arsivèscuv ed Selśbùrg Anton von Firmian.
Al śóven Mośart al feva vèd'r al só grand talèint per la mùśica infin da cìc: 'l imparèva a sunèr al sèmbel e pò 'l viulèin a trī o quàt'r an, tulènd 'l eśèimpi da 'l pèder e anca da la surèla più granda, la Maria Anna, sunadóra anca lē; al cumpunìva un minuèt e 'n pês per più strumèint a sē an, e al gh'ìva cla capasitê 'd arcgnùs'r el noti da per lōr che, in dal camp muśichêl, a s ciàma "avér-eg 'l urèć asolû".
Col vèder che 'l fiōl 'l era acsè geniêl, al pèder Leopôld 'l al purtèva acsè cichîn da 'l Prìnsip Eletōr edla Bavéra Masimiliàṅ III per fèr-'gh-el scultèr a sunèr; soquànt mēś più têrd, al putèin al vgnìva preśentê a Vièna a l' Imperadóra Marìa Teréśa 'd Àvstria. Vers al 1763, al pèder al s tōś dal tèimp lìber dai só impègn ed lavōr p'r andèr, insèm a la famìja, a fer cgnùs'r e scultèr sunèr al ragasōl in di salôt più aristocràtic edl' Evròpa 'd cal tèimp lè, c'm'a Mòneg, Avgùsta, Stuchèrda, Mannheim, Magònśa, Francfòrt, Brusèl e Parì, pò Londra, L'Aja, Àmsterdam, Parì, Liòun e la Svìsra. In cal perìod ed viâś chè, al ragasōl Mòśart al cgnùs al Johann Schobert a Parì, e 'l Johann Christian Bach, fiōl dal Johann Sebastian Bach, a Londra: la só imaginasiòun e 'l interèsi p'r al camp muśichêl al crès dimòndi e 'l gh'la chèva anc ed cumpòner el primi sinfunìi, el numer 17 e 19 dal Catàlog Köchel, dop che dal sunèdi per sèmbel. Turnê a cà dop trī an ed viàś per l' Evròpa, al ragâs al s mèt a studièr cun più chelma e 'l cumpòun dagli ètri ōvri, c'ma Die Schuldigkeit des ersten Gebotes ('L ôblig dal prìm cumandamèint) dal 1767, l'ōvra Apollo et Hyacinthus (1767) e dagli ètri.

La só firma.
'N artrât edla famìja Mośart dop che la mèder l'era morta e la cumparìs però in dal quèder in élta in sìm'a lōr.

In dal 1768 al Mośart al vin in Itàglia indû al s fà cgnùser in del só grandi capasitê muśichèli, mèinter ch'al va avànti a scrìver dimòndi cumpuśisiòun. In dal 1772, mort 'l arsivèschev ed Selśbùrg Anton von Firmian, i Mośart pèd'r e fiōl i armàgnen a 'l dipendèinsi anca dal nōv arsivèscov Colloredo, mo al Wolfgang al gh' à d'adatèr i só scrìt muśichêl a 'l cambiamèint ed gust dal nōv prelê e anc'al sufrìs 'd ann èser mìa tgnû in cla cunsiderasiòun ch'al vrèv. Un viàś a Mannhaim e a Parì dal 1777 'l al persuêd che per lò a nn'è mia incòri al mumèint 'd avér-eg dal sucês fóra ed cà, e anc'al pèder, che incòri al ghe stà drē, 'l al cucia a turnèr a lavurèr p'r al vèscuv ed Selśburg per soquànt tèimp. In dal 1781 però al Mośart al ne gh'la chèva piò ed reśìster e al s tóś fóra da 'l dipendèinsi dal Colloredo cun 'l andèr a Vièna. Là, in dl an dôp, al tōś per mujér la Costànsa Weber.
In dal 1786 al Mośart al cumpòun Le nozze di Figaro, da la cumédia dal Bomarscé e librèt edl abê itagliàn Lorenzo da Ponte. La rapreśentasiòun in di teàter dal Nósi, prìma a Vièna e pò a Prèga, la gh'dà dimòndi sucês e però anc na quèlc invìdia da chi èter muśicìsta.

Elèinc dal só ōvri

Mùśica da Céśa

18 Mèsi:

Èter progêt

Colegamèint estèren

Estratto da "https://eml.wikipedia.org/w/index.php?title=Wolfgang_Amadeus_Mozart&oldid=133312"