Red e Toby nemiciamici

 Carpśàn

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn

The Fox and the Hound
Red e Toby nemiciamici
Red e Toby in na figùra dal film
La vólp e 'l càṅ da casa 1981
Scritōr: Daniel P. Mannix
Regìa: Ted Berman Richard Rich Art Stevens
Senegiadùra: Larry Clemmons Ted Berman David Michener Peter Young Burny Mattinson Steve Hulett Earl Kress Vance Gerry
Personâǵ: Red Tobìa Naśuplòun La sgnóra Tweed Al casadōr Amos I amîg bésti cichìni dal bosc
Dupiadōr originêl: Mickey Rooney Kurt Russell Pearl Bailey Jack Albertson Sandy Duncan Jeanette Nolan Pat Buttram John Fiedler John McIntire Dick Bakalyan Paul Winchell Keith Mitchell Corey Feldman
Mùśica: Buddy Baker
Durèda dal cartòun: 83 minût
Lengua: Ingléś
Nasiòun/Paēś: Stêt Unî

Red e Toby nemiciamici (a dìr "Red e Tobìa inimìgamìg", The Fox and the Hound in ingléś) 'l è 'n cartòun animê dal 1981 disgnê e prodòt da l'americàna Walt Disney Productions, vgnû pò fóra col tradusiòun anca in dal rest dal mond. 'L è ispirê da 'l umònim rumànś dal 1967 ad Daniel P. Mannix, e 'l è 'l 24^śim edla séri di Clàsic Disney.

Sunt edla fóla

In dal bòsc na vólpa mèdra 'd un vulpèin, la vin masèda da di casadōr. Al só cichìn al n'gh'la chevarà brìśa 'd crèser sàinsa la mama e dòunca na vècia sivèta ciamèda Gran Ma la s al tōś a cōr e, jutèda anc da di èt'r amìg dal bosc, cuma 'n paser e 'n pìć, la 'l cùcia vers la cà ed na vècia reśdóra cuntadèina, cun la sperànsa che la ṿcina la 'l tóga ség in cà.

Difàt la sivèta la nn'ìva mìa ragiunê mèl e la dunlèta, la sgnóra Tweed, la tōś sù la vulpèina e la s la porta dàint'r in cà. Ed lung a 'l tèimp, la vècia reśdóra la tira sù la vulpèina col lat e 'l magnèr damànd ch'la fùs la béstia 'd cà più normèla ch'a gh'sìa e la la ciàma Red, per vìa dal pēl ròs. In cal màinter, al śvèin ed cà dla ṿcìna, al casadōr Amos, al pòrta a cà, dàint'r ind un sâc, un càṅ da casa cichìn, Tobìa, per fèrel crèser insèm col càṅ da casa vêć ch'al steva bele lè 'd cà sēg, Naśuplòun.

El dō bésti cichìni, Tobìa e Red, i s tàch'n a vèder e a śughèr e crès'r insèm, anc se però cl èter càṅ vêć Naśuplòun, al ne pōl mìa vèder al vulpèin e al gh'siga sàimpr adrē, rabî sēg. Pasèda na stagiòun, al vêć Amos al gh'à da 'ndèr a casa luntàṅ, che lè śvèin a cà a gh'è sōl dal risèrvi protèti e dòunca a n's pōl minga masèr el besti lè darèint. Al s porta drē sēg i du càṅ, che 'l vêć Naśuplòun al gh'à da insgnér al mistēr dla casa a Tobìa, màinter che invéci in dla cà edla cuntadèina, Red al cuntìnva a fèr la vìta da béstia 'd cumpagnìa.

A vìn la primavéra e 'l casadōr Amos al torna a cà da 'l só impréśi in dal bòsc coi só du càṅ, adèsa tùt dū grand espèrt a catèr el bésti e a stanèri, rispetōś di cmànd dal padròun e dal reghli per stèr dala só pèrt. Red, pasê 'l invèren, 'l è dvintê grand anca lò, mo 'l n'à briśa śminghê l'amicìsia col cagnulèin Tobìa, cunpàgn ed śōg edl an prìma. Acsè, quand al s adà che Tobìa 'l è turnê indrē a cà, al la và a catèr in dal só curtìl, mo a gh'tòca anc fèr chèś che 'l amìg ed na volta al n'è mìa più acsè calurōś sēg. I dū i gh'la chèv'n apèina 'd cuntères i só perchè, che 'l vêć càṅ Naśuplòun al taca a baièr adôs a Red, che nisùna vólpa la pōl stèr dàintr in dal só curtìl sàinsa paghèr dasi. Al casadōr staradî, da stèr a la fnestra, anca lò al la vèd in dla pēś manéra e dòunca al spèra adòs ala vólpa, ch'la gh'à da scapèr 'd filê, s la n'vōl mìa armètregh el pèni.

In dl inseguimèint, Tobìa al srèv al prìm di du càṅ a ciapèr la vólpa drē a scapèr, mo 'l al lasa 'ndèr per salvèr-el, che na volta i éren pùr amìg. Dòunc a gh'tòca a Naśuplòun, ed cur'rgh adrē e 'l 'l avrèv anc ciapê se 'n tréno al ne fùs pròpia lè drē a 'rivèr in dla ferovìa. A Naśuplòun a gh'tòca 'd butères śò dai binàri, armagnènd supê a na sanpa, màinter che 'nvéci Red al s la chèva schisèndes d sòt'a 'l tréno drē a pasèr. Al vêć casadōr al n'gh'vèd più da l'arlìa e 'l cùr a cà dala vècia cuntadèina, ch'al vōl masèr a tùt i còst la vólpa ch'la gh'à supê al só fedēl Naśuplòun.

A n's in ciacàra gnanc, brùt eṿciâz prepotèint! Mo la vècia sgnóra Tweed la capìs però ch'a è pròpia 'rivê 'l mumèint ed spedìr indrē Red a na só vìta salvàdga dàint'r in dal bosc d'indû 'l deśgnìva. Al n'srà mìa n'quêl 'd fàcil, che lò 'l è vgnû sù dàint'r in dla bambèśa, e 'l n'è minga 'bituê a vìv'r in dal mònd salvàdeg, ch'a gh'è da lutèr tùt i dè per magnèr e per scampèr. Anc la sivèta e chi èt'r amìg dal bòsc i gh'àn di dùbi che Red al sìa trôp intēr, mo per furtùna présti Red al cata na vulpèta femna, la Vicky, ch'la ghe dvèinta prìma amìga e pò muróśa, e sēg a dvintarà un śōg da gnìnt, turnèr salvàdeg.

In cal màinter, al vèć Amos al n'mòla mìa l'idèa 'd cupèr la vólpa apèina ch'a s pōl e, dal mumèint ch'l à capî che adês chilē la s cata in dla risèrva protèta, lò al n'è mìa ch'al guèrda tròp p'r al sutìl, e dòunc al prepèra la só batùda 'd casa per ciapèrla. Al càṅ Tobìa, l'è la vólta ch'l è rabî anca lò cun Red, perchè a nn'è mìa stê 'n bel lavōr 'd avér supê al vêć cunpàgn Naśuplòun. Al casadōr e Tobìa i fan présti a catèr la tana ed Red e dla Vicky, e 'l du besti i rìven anc a muśghères. Al vèć Amos al gh'à l'astùsia 'd impièr dal fōg in dal stròpi dl'intrèda edla tana, mo 'l du vólpi egl'ìn più śgalvìdi 'd lò e i gh'la chèvn ed bliśghèr fóra 'l istès e scapèr in fùria. A 'l casadōr e a 'l só càṅ però la n'gh'và pò mìa più acsè lìsa cum i cherdìven, perchè 'l vêć 'l armàgn strichê col pē in na trapla ch'l ìva stremnê pròpia lò, e adiritùra 'd un cólp a selta fóra 'n ōrs grìśli ch'al i vrèv magnèr.

Red al ne śmèindga minga la sacra 'micìsia ch'al gh'à sàimper per Tobìa, e anc se chilò 'l era stê 'n mumèint catìv sēg, Red al torna indrē e 'l gh'la cheva 'd parèr vìa l'atensiòun dal griśli da lalōr e purtèrel a bliśghèr śò da na caschèda lè atēś. Anc per Red l'è stèda na fadìga mìa cìca cumbàter cun 'l ōrs e cun la caschèda 'd àqua, mo gnint al prà mai desfèr al grand sentimèint che tùt e dū i amìg i gh'àn dàint'r a 'l cōr 'l ùn per cl èter, anca se 'l sō vìti i gh'aràn da cuntinvèr bèin diferèinti.

I protagonìsta

• La volpa Red (dupiê da Mickey Rooney)
• Al càṅ da casa Tobìa (dupiê da Kurt Russell)
• Al vêć càṅ da casa Naśuplòun (dupiê da Pat Buttram)
• La vècia cuntadèina sgnóra Tweed (dupiê dala Jeanette Nolan)
• Al vêć casadōr Amos (dupiê da Jack Albertson)

Colegamèint estéren

• (EN) La schéda dal film in sìm'a 'l IMDb.
• (IT) La schéda dal film in sìm'a 'l FilmTv.