Mèsic

 Miranduléś

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

Artéccol in dialètt mudnés

Al scûd di Stat Unî Mesicàṅ

La bandéra dal Mèsic

Al Mèsic (México in spagnōl), ufisialmènt Stat Unî Mesicàṅ, l'è na demucrasìa rapreśentatìva ch'la mét insém 31 Stat e 'n distrét federàł e ch'la s cata in dla part più a sud dl'Amèrica Setentriunàla.

Al ciàpa 'l sò nóm da la paròla Mēxihco [me:ʃiʔko] druàda da 'l pòpul di Aztéc, ch'l è viśû lè da 'l XIV sécul a 'l XVI sécul, par batśàr la sò capitàl ch'adès 'l è Sità dal Mèsic, al sèntar più impurtànt dal paéś c'n i sò òt migliòṅ e òt 'd abitànt. Atri sità ch'i pàs'n al migliòṅ e mèś ad cristiàṅ i èṅ anc Guadalajara, Monterrey, Puebla, Toluca, Tijuana, León.

Al Mèsic al cunfìna a nòrd c'n i Stat Unî, ch'i gh'aṅ purtâ via la Califòrgna, al Mèsic Nóṿ, 'l Ariśòna, al Nevàda, al Utah e bòna part dal Culuràdo e dal Wyoming cun la guèra mesicàna-statunitéśa dal 1846/1848 dòp ch'al Tèxas al s 'n éra bèla andâ par sò cònt prima, a èst c'n al gōlf dal Mèsic e c'n al mâr Caràibic, a sud-èst c'n al Belìże e c'n al Guatemàla e a òvest cun 'l ucéan Pasìfic.

Al gh'à na superfìsi ad 1.972.550 km² (al 14śum stat più grand a 'l mónd) e na pupulasiòṅ ad 117.409.830. La sò léngua ufisiàla l'è 'l spagnôl, ma 'l gh'à anc ssant'òt léngui natìvi, e 'l sò presidènt, da 'l 2018, 'l è Andrés Manuel López Obrador.

Diviśiòṅ pulìtica dal Mèsic

La sò munéda 'l è 'l péśo mesicàṅ e la fèsta nasiunàla la gh'è 'l 16 ad Setémbar p'r arcurdàr al prēt Miguel Hidalgo y Costilla ch'in cal dè lè dal 1810 al s éra arvultâ cóntar la duminasiòṅ spagnōla.

Al Mèsic al ciàpa dimóndi da 'l petròli e da l'indùstria dal màchini esénd al secónd prudutōr dal nòrd-amerìca dòp i Stat Unî. Anc al turìśum al và fòrt chè par via dal sò spiàgi famóśi, cuma qvéli 'd Cancún o 'd Acapûlc, e di pòst in du a gh'è dal ruìni dal vèci siviltà cuma qvéla di Maya.

Dòp l'elesiòn ad Donald Trump cuma presidènt di Stat Unî, ch'in dla sò campàgna eleturàla 'l iva dâ adòs a gl'imigrâ mesicàṅ minga regulàr dgénd ch'i ér'n in bòna part di criminài, di traficànt ad dròga e di stupradōr, adès al tycoon al vōl tiràr sù un mur lung al cunfîṅ c'n al Mèsic faghénd-'g-al pagàr tut a lōr in na manéra o in cl'atra.

Nòti