Furmintòun
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Mudnés |
Al furmintòun (al nòm latèin l'è Zea mays) l'è na piànta dla famìa Poaceae, tribù Maydeae.
Al fóst cal tin só i chécch l'è al lècch, e l'è la pèrta ch'as bóta vìa; l'insém dal lècch e di chécch l'è la panòcia.
Al furmintòun l'è un di lavór da magnèr pió importànt in dl'America e in dl'Europa: cun al furmintòun as pól anca fèr l'òli (quèst chè an và mia bèin da frézer), al pop corn (quand i chécch i scòpien) e la farèina (druvèda da fèr la pulèinta e alcùni qualitê ed pan e 'd dólci); a-s pól anca tirèregh fóra un liquór.
As dróva anca da der da magnèr a i animèl, sopratótt i vàch e al galèini.
As pól anch brusèr per fèr dl'energìa cl'an fà brìsa di dàn a l'ambièint.
Mòdi ed dìr
- (MUD) As dìs và a spanucèr al furmintòun per dìr a quelchidùn ch'al l'à fiachê a basta; al lavór dal spanuciadór, in di tèimp antìgh, l'éra un lavór di puvràz.
- (MUD) Un che l'è sèimper da la pàrt dal furmintòun l'è un cal stà da la pèrta ed chi cmànda e al 'n còrr brisa di résch; quest perchè un tèimp, in dal càmp, al furmintòun l'éra dimòndi volti datés da un canèl pin d'aqua ch'i cuntadèin druvèven d'anafièr, e acsè a l'éra al prémm a ciapèr l'aqua.
(BLG) Se per San Patrézi t'sumnarè al furmintón, t'cuiarè di bia panución:[1] San Patrézi al vin al 17 ed mèrz.