Vai al contenuto

Lêt

Da Wikipedia.

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn Emiliàn


Un lêt matrimoniêl cun na cuèrta a quadertòun.
Un lêt divàṅ 'd inìsi '800.
Al lêt edla Marìa Antognèta in dal Ptì Trianóṅ a Versàj.
Un lêt cum 'l iva da èser in dal Medi Év olandéś, tolt śò dala 'rcostrusiòun ed na cà medievèla ed metê Quatersèint a Walraversijde.

Al lêt (scóltel chè letto in itagliàṅ) 'l è cal mubìli indû i cristiàṅ i s egh śachen in sìma a punsères.[1]

A gh'pōl ès'r al lêt per só còunt, ciamê "mêś lêt" o anc quêl a "na piàsa e mêś", e 'l lêt matrimoniêl per durmìrgh in dū. A gh'è pò anc al lêt a castêl, indû a s egh'la chèva ed durmìreg su più piàn a 'ndèr a 'l élta; a gh'è al divàṅ-lêt indû 'l lêt al s tōś fóra cun soquànti manóvri da 'n divàṅ strulghê apósta; a gh'è al letèin da spiàgia, per ciapèrgh al sōl 'd istê.
P'r i putèin cichìn, al lêt al gh'avrà 'l spondi, perché 'l cinèin al n'vaga minga a caschèr per tèra s'al s vùja in dal sòn; p'r i putèin apèina nê e cìc ed pôc mēś, al só lêt al s'rà na cùna.
I lêt ch'a gh'òm chè dal nostri bandi, i gh'àn un tlêr ed lègn o 'd metàl, ch'al tìn sòdi na réda o dal dòghi, muntê in sim'a quàter o anca più pē, un stramâs incòr in sìma, pò i linsōl, i cusèin e 'l cuèrti p'r ùltem.

Manéri 'd dìr

  • (CARPŚ) Mètres a lèt,[2] (IT) (lett.) Mettersi a letto, (fig.) Ammalarsi.
  • (CARPŚ) A lèt a s parèśa tut,[3] (IT) (lett.) A letto si pareggia tutto, (fig.) A letto si appianano i litigi.
  • (CARPŚ) El lît, i s'giùsten a lêt,[4] (IT) Le liti si aggiustano a letto.
  • (CARPŚ) Un bòun lèt, al s'rà sèimper ùna dal più bèli invensiòun,[5] (IT) Un buon letto sarà sempre una delle più belle invenzioni.
  • (CARPŚ) A lèt, per vultèr galòun, i s lévn in pē, quī 'd Buderiòun, (IT) A letto, per voltare fianco, quelli di Budrione si alzano in piedi.
  • (BLG) Èser vgnó żå dal lèt col pà sinésster,[6] (IT) (lett.) Essere scesi dal letto col piede sinistro, (fig.) Essere di cattivo umore.
  • (RGN) Vat a lët prëst e sta so ad bôn'ôra; e i tu lavùr in va mai in malôra,[7] (IT) Vai a letto presto e alzati di buonora; e i tuoi lavori non vanno mai in malora.


Sgnōr, a vag a lêt

«
Sgnōr, a vag a lêt
cun Dòmino a 'm aspêt,
cun Dòmino magiōr,
cun Cristo salvadōr.
S'a vgnìs ch'a n'm alvàs,
l'anma mèia a Dio a làs.
A la làs a San Michēl,
ch'al 'm la péśa,
ch'al 'm la lèva,
ch'al 'm la mèta a léber sō.
Benedàta st'uraziòun,
chi 'm l'insgnò
e cal dè ch'a l'imparò.[8]»
(MUD)(Orasiòun mudnéśa)
«
Signore, vado a letto
col Signore mi aspetto,
col Signore maggiore,
con Cristo salvatore.
Se succedesse che non mi alzassi,
lascio la mia anima a Dio.
La lascio a San Michele,
che me la pesi,
che me la lavi,
che me la metta a suo piacimento.
Benedetta quest'orazione,
chi me l'insegnò
e quel giorno che l'imparai.»
(IT)

A lèt, a lèt a vói ander

«
A lèt, a lèt a vói ander,
tótt i Sant a vói ciamèr,
tri da có e tri da pé,
tott i Sant e i me fradé.
Madunèina bouna medra,
Sgnor boun peder,
San Zvan boun pareint,
s'an durmamm sicurameint,
sicurameint a durmiramm
e stanot a s'insugnamm.[9]»
(SPIL)("Le orazioni della nonna", Spilambèrt, 2014)
«
A letto, a letto voglio andare
tutti i Santi voglio chiamare,
tre alla testa e tre ai piedi,
tutti i Santi e i miei fratelli.
Madonnina buona madre,
Signore buon padre,
San Giovanni buon parente,
se non dormiamo sicuramente,
sicuramente dormiremo,
e stanotte sognamo.»
(IT)

Tiritéra in sìm'a 'n lêt da fèr

(CARPŚ) «La brèva dunlèina
la fà 'l lêt a la matèina,
quèla acsè acsè
la 'l fà a meśdè,
e la brùta trujàsa
la 'l fà quand là 'gh's argiàsa.»[10]

(SPIL) «La brêva dunlèina
la-fà al lêt ala matèina;
la dána acsè acsè
la-fà al lêt a meźdè;
la bróta vacāza
la-'l fà quānd la-s'aźāca.»[11]

Vōś lighèdi

Noti e referèinsi

  1. ↑ (CARPŚ) e (IT) In dal disionàri "Dèscòrèr Càrpšan" ed Massimo Loschi, Chèrp, novèmber 2016, a s escrìv: „Un móbil fat cun rédi e màtèras”.
  2. ↑ (CARPŚ) e (IT) In dal "Dizionario del dialetto carpigiano" ed Grasiàn Malagòli e dl'Anna Marìa Ori, Mòdna 2011, a s escrìv: „Mèttres a lèet”.
  3. ↑ Ibidem, a s escrìv: „A lèet a s parèṡṡa tutt”.
  4. ↑ (CARPŚ) e (IT) In dal disionàri "Dèscòrèr Càrpšan" ed Massimo Loschi, novèmber 2016, a s escrìv: „Al lit, al s'giùstèn a lêt”.
  5. ↑ Ibidem, a s escrìv: „Un bôun lêt, al srà sèmpèr unà dal più bêli invènsíoun”.
  6. ↑ (BLG) e (IT) Dizionario Bolognese, ed Daniēl Vitêl e Gigèn Livra, Milàṅ, 2012
  7. ↑ (RGN) e (IT) Vocabolario Romagnolo Italiano 'd Adelmo Masotti, Bulògna, 1996.
  8. ↑ (IT) e (MUD) Il grande libro delle filastrocche & fòle modenesi, ed Sander Bellei, Frèra, 2006.
  9. ↑ (SPIL) e (IT) "Le orazioni della nonna", Spilambèrt, 24 ed śùgn dal 2014, paǵ 53.
  10. ↑ (CARPŚ) e (IT) In "Al Śov", ed Carlo Contini, Chêrp, 1972, paǵ 84 a s escrìv: „La brèva dunlèina la fà al lèt a la matèina / quèla csè csè la 'l'fa a mesdè / e cla brùta trujàsa la l'fa quand là gh's'argiàsa”.
  11. ↑ (SPIL) e (IT) "Vocabolario del dialetto spilambertese" ed Renato Peri, Mòdna, 2009.
Al rè Luì IX in sìm'a 'l só lèt in dal mileduśèint.

Èter progèt

Colegamèint estèren

Estratto da "https://eml.wikipedia.org/w/index.php?title=Lêt&oldid=151922"