Tèvla ed sìmbol matemàtic per data 'd introdusiòun
Artéccol in dialètt mudnés
'L elèinc in dla tèvla chè drē al mèt in parèda soquànt sìmbol specìfic druê tùt i dè in dla matemàtica, mìs in fila per la data ch'i ìn stê druê per la prìma volta.
Symbol
|
Nòm | Data dal prìm druamèint | Prìm avtōr a druèr-el |
|---|---|---|---|
+
|
sègn più | a 'l incìrca 1360 (abreviasiòun dal latèin et ch'al parìva al sègn "più") | Nicole Oresme |
−
|
sègn méno | 1489 (prìma aparisiòun dal sègn "méno", e anca prìma aparisiòun dal sègn "più" in dla stampa) | Johannes Widmann |
√
|
sìmbol raìśa (per raîś quèdra) | 1525 (sàinsa al vìncol in sìm'a 'l radicànd) | Christoff Rudolff |
(…)
|
parèinteś (per tōr insèm di quêl) | 1544 (in dal nóti scrìti a màṅ) | Michael Stifel |
| 1556 | Niccolò Tartaglia | ||
=
|
sègn 'd uguêl | 1557 | Robert Recorde |
×
|
Sègn ed moltìplica | 1618 | William Oughtred |
±
|
sègn più-méno | 1628 | |
∷
|
sègn ed proporsiòun | ||
n√
|
sìmbol radichêl (per raîś n-éśma) | 1629 | Albert Girard |
<
> |
sègn ed diśuguagliàṅsa (sègn minōr e sègn magiōr o più grand) | 1631 | Thomas Harriot |
xy
|
scritùra cìca in élta (per i esponèint) | 1636 (druènd i nùmer romàṅ cìc lè in élta) | James Hume |
| 1637 (in dla forma modèrna) | René Descartes | ||
√ ̅
|
sìmbol dla raìśa (per raîś quèdra) | 1637 (col sìmbol dal vìncol in sìm'a 'l radicànd) | Cartèśi |
%
|
sègn persentvêl | a 'l incìrca 1650 | mìa cgnusû |
÷
|
sègn ed diviśiòun (obēl) | 1659 | Johann Rahn |
∞
|
sègn edl infinî | 1655 | John Wallis |
≤
≥ |
sègn 'd diśuguagliànsa mìa strìca (sègn ed minōr o cumpâgn e sègn ed magiōr o cumpâgn) | 1670 (col sègn edl uguêl oriśontêl in sìm'a quêl edla diśuguagliànsa invéci che sòta) | |
| 1734 (c'n un dòpi sègn oriśontêl sòt'a quêl dla diśuguagliànsa) | Pierre Bouguer | ||
d
|
sègn diferensiêl | 1675 | Gottfried Leibniz |
∫
|
sègn integrêl | ||
:
|
du pùnt (per la diviśiòun) | 1684 (deśgnû da 'l druamèint di du pùnt p'r indichèr el frasiòun, fîn da 'l 1633) | |
·
|
punt in dal mêś (per la multiplicasiòun) | 1698 (fórsi deśgnû da n'abitùdin dimòndi antìga ed druèr al punt in dal mêś per divìder di nùmer eśvèin) | |
⁄
|
bara ed diviśiòun | 1718 (deśgnùda dala bara oriśontèla ed frasiòun, invintèda dai Àreb in dal 12śum sécol) | Thomas Twining |
≠
|
sègn ed diśuguagliànsa (mìa cumpâgn a) | mìa cgnusû | Leonhard Euler |
∑
|
sìmbol somatòria | 1755 | |
∝
|
sègn ed proporsionalitê | 1768 | William Emerson |
∂
|
sègn ed derivèda parsièla (o delta 'd Jacobi) | 1770 | Marquis de Condorcet |
x′
|
sìmbol prìm (per derivèda) | Joseph Louis Lagrange | |
≡
|
sègn 'd identitê (per na relasiòun ed congruèinsa) | 1801 (prìma aparisiòun stampê; prìma druê in di scrìt personêl ed Gauss) | Carl Friedrich Gauss |
[x]
|
pêrt intéra | 1808 | |
∏
|
sìmbol ed prodòt | 1812 | |
!
|
fatoriêl | 1808 | Christian Kramp |
⊂
⊃ |
set inclusion signs (subset of, superset of) | 1817 | Joseph Gergonne |
| 1890 | Ernst Schröder | ||
|…|
|
notasiòun ed valōr asolû | 1841 | Karl Weierstrass |
| determinànt ed na matrìśa | Arthur Cayley | ||
‖…‖
|
notasiòun dal matrîśi | 1843 | |
∇
|
sìmbol nabla (per i vetōr diferensiêl) | 1846 (prìma druê da 'l Hamilton c'ma sègn uvradōr ed frèśi generèli) | William Rowan Hamilton |
∩
∪ |
sègn 'd intersesiòun e 'd uniòun | 1888 | Giuseppe Peano |
∈
|
sègn 'd incluśiòun (matemàtica) (’l è 'n elemèint ed) | 1894 | |
∃
|
quantificadōr eśistensiêl ("a gh'è") | 1897 | |
ℵ
|
sìmbol edl àleph (per nùmer tràṅsfinî) | 1893 | Georg Cantor |
{…}
|
parèinteś gràfi (per scrìver i insèm) | 1895 | |
ℕ
|
"N" maiùscla grasèta filetèda (per 'l insèm di nùmer naturêl) | Giuseppe Peano | |
·
|
middle dot (for dot product) | 1902 | J. Willard Gibbs? |
×
|
multiplication sign (for cross product) | ||
∨
|
diśgiunsiòun lògica (o, vel, OR) | 1906 | Bertrand Russell |
(…)
|
matrices notation | 1909 | Gerhard Kowalewski |
[…]
|
1913 | Cuthbert Edmund Cullis | |
∮
|
contour integral sign | 1917 | Arnold Sommerfeld |
ℤ
|
Blackboard bold capital Z (for integer numbers set) | 1930 | Edmund Landau |
ℚ
|
Blackboard bold capital Q (for rational numbers set) | ||
∀
|
universal quantifier (for all) | 1935 | Gerhard Gentzen |
∅
|
empty set sign | 1939 | André Weil / Nicolas Bourbaki[1] |
ℂ
|
Blackboard bold capital C (for complex numbers set) | 1939 | Nathan Jacobson |
→
|
arrow (for function notation) | 1936 (to denote images of specific elements) | Øystein Ore |
| 1940 (in the present form of f: X → Y) | Witold Hurewicz | ||
⌊x⌋
|
integral part (a.k.a. floor) | 1962 | Kenneth E. Iverson |
∎
|
sègn dla fin dal discōrs (tombstone) | 1950 | Paul Halmos |
Vōś lighèdi
[modifica | mudéfica la surzéia]Colegamèint estèren
[modifica | mudéfica la surzéia]- La pâśna "Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics" dal Jeff Miller in dal sît Mathword.