Vai al contenuto

Reśdōr

Da Wikipedia.

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn Emiliàn

Na vduda 'd na canpàggna 'd metê Otsèint dl Albert Bierstadt.

Al reśdōr (lett. reggitore in itagliàn) 'l è per tradisiòun, al chêpfamìja, 'l urganiśadōr di lavōr edla cort o 'd n'aśiènda.

In dla condusiòun dla canpàggna dal pasê, 'l arśdōr al gh'cmandèva, masimamèint ai famigliêr e ai servidōr, a 'l riguèrd di lavōr ch'i gh'ìven da fèr in di camp, mèinter che lò al s'rèv andê al féri in sitê a cunprèr e a vènder i bō, e 'l arèv ciacarê col padròun in sìm'a cùma tgnìr bèin adrē a 'l sît.

Só mujéra, la reśdōra, la gh'cmandèva invéci a cagli ètri dòni 'd cà p'r al facèndi da mandèr avànti, mèinter che lē la srèv andèda al merchê a vènd'r i ōṿ e 'l verdùri, e l'avrèv pinsê a 'l stófi da cunprèr per fèr sù un quèlc vistî ch'a sarèv servî ai famiglièr edla cà.

(IT)

«
Fra di loro si conoscono ordinariamente dal loro impiego, per esempio, l'arzdor, l'arzdora, cioè il regitore, la regitrice della Famiglia; e Biojgh cioè il Bifolco, quello propriamente che solca la terra con l'aratro, che conduce i carri colle bestie ecc; e Zarlador, cioè quello che guida le bestie nel tempo che arano la terra, e cose simili ecc.»
(Relasiòun dal podestê 'd Forlì ch'al rispònd a 'l quistiunàri inviê in dal 1811 da 'l Règn Itàlic per cgnùser i custùm, i caràter e gl'idéi dal só diferèinti populasiòun)


Manéri 'd dìr

  • (RGN) Tnì, lasè l'arzdurarèja,[1] (IT) Tenere, lasciare il comando.
  • (CARPŚ) Tùt a s pōl, s al 'l vōl al reśdōr,[2] (IT) Tutto si può se lo vuole il capo.
  • (CARPŚ) El reśdōri gl'ìn sèimper a curt 'd ōri,[3] (IT) (lett.) Le reggitrici sono sempre a corto di ore, (fig.) Alle massaie manca sempre il tempo.

Soquànt reśdōr gnû a vèder di bō ind un merchê dla prìma metê dal Novsèint.

Sirudèla dal Reśdōr

(CARPŚ) «Lév-et présti la matèina,
spàsa l'èra e và in cantèina,
fà la mèśda per la stàla,
porta 'l pcòun a la cavàla,
dà la bièda a 'l sumarèin,
ai ragàs insègn-'g al bèin,
quand l'è óra edla c'asiòun,
scumpartìs-'gh-l'a òun a òun,
dop magnê và a fèr al sòn
quand i 't làsen stèr cal dón.
Che pinsēr, ech brùt lavōr
fèr el perti dal Reśdōr!»[4]

Tiritéra in sìm'a na reśdóra

(CARPŚ) «La brèva dunlèina
la fà 'l lêt a la matèina,
quèla acsè acsè
la 'l fà a meśdè,
e la brùta trujàsa
la 'l fà quand là 'gh's argiàsa.»[5]

(SPIL) «La brêva dunlèina
la-fà al lêt ala matèina;
la dána acsè acsè
la-fà al lêt a meźdè;
la bróta vacāza
la-'l fà quānd la-s'aźāca.»[6]

La strèda 'd Chèrp intitolèda a 'l reśdóri.

Razdóra...

(MUD) «Razdóra, 'm unzì-'v la sprucadóra?
(Brasà-la, brasà-la, ad cô dala sprucaróla...).[7]

Ligàm estèren

Èter progêt

Nòti

  1. ↑ (IT) e (RGN) "Fët d'una vôlta", ed Mario Gurioli, Faèinsa, 2014.
  2. ↑ (CARPŚ) e (IT) In dal Dizionario del dialetto carpigiano, ed Grasiàn Malagòli e Anna Marìa Ori, Mòdna 2011, a s escrìv: "Tutt a s póol, s a l vóol al reṡdóor".
  3. ↑ (CARPŚ) e (IT) Ibidem a s escrìv: "Al reṡdóori i iin sèmmper a cuurt d óori".
  4. ↑ (IT) e (CARPŚ) "Fiabe carpigiane" ed Sander Bellei, Mòdna 2008.
  5. ↑ (CARPŚ) e (IT) In "Al Śov", ed Carlo Contini, Chêrp, 1972, paǵ 84 a s escrìv: „La brèva dunlèina la fà al lèt a la matèina quèla csè csè la 'l'fa a mesdè e cla brùta trujàsa la l'fa quand là gh's'argiàsa”.
  6. ↑ (SPIL) e (IT) "Vocabolario del dialetto spilambertese" ed Renato Peri, Mòdna, 2009.
  7. ↑ (IT) e (MUD) Il grande libro delle filastrocche & fòle modenesi, dal Sander Bellei, Frèra, 2006, pâǵ. 68.
Estratto da "https://eml.wikipedia.org/w/index.php?title=Reśdōr&oldid=125572"