Èrba mèdga (Medicago sativa)

Da Wikipedia.

Artìcol in dialètt pramsân

Èrba médga
Prè d'èrba médga.
Clasificasión siéntifica
Dominì Eukaryota
Rèign Plantae
Supar-división Spermatophyta
División Magnoliophyta
Clâsa Magnoliopsida
Órdin Fabales
Famija Fabaceae
Genór Medicago
Sòrta sativa
Nomenclatura binomieèla
Èerba médga L.

èrba mèdga (Medicago sativa L.) ćiamèda anca èrba Spagnà o, pù raramént alfalfa a la mòda d'ingles (cal véna da la paròla araba al-fáṣfaṣa c'la vól dir"forağ"), l'é n'èrba dla famija dil Fabacei (che fin a socuant ani fà la s'ćiamèva dil Léguminósi).

Lèrba médga l'é originèria ed l'Asia e, in Italja, l'é coltivèda bombén a caval dl'Emilja, dla Lómbardia e dal Vènèto.

Descrisión[modifica | mudéfica la surzéia]

Il foij i'én trifoijèdi tant c'me i tarfoj, mo i s'cònòsén par via d'la présénsa dal picól che i trafoj i n'gan miga. Al fioór, c'al pol isór bianc, rósa o violètt al ga la forma tipica di fioór dil Leguminosi, l'è compign –o par lo meno simil– a col chi fan il fävi (Viccia faba) e i revjoòt (Pisum sativum). L'èrba médga la fa di frutt pićen (che in pratica pò i'én d'il teghi tant c'me culì di fasò) a fórma ed còva ed gozèn con dentór sinc'o sés sminsén'ni (sént i pesén si e no 200 milìgram).

Bali'd fén d'èrba médga.
Una vaca frison'na, al "cliént" pù important par chi fa dal fén d'èrba médga.



Mod éd drovèrla[modifica | mudéfica la surzéia]

L'é la pianta da forağ pù difusa e la vén drovèda principalmént par fèr dal fén o dil farén'ni disidratèdi. Al momént bón par tajer l'èrba médga da fén l'é quanda la fiorisà, dòpa la vénà pù legnósa e la pèrda in nutriént, specialmént in protéini. Al fén d'èrba médga l'é praticament la bèsa dl'alimentasión dil vachi in t'la produsiòn dal formaj nòstran.

A l'èrba médga i n'ghe piäson miga il téri acidi e la produsà pù sè in t'il téri pini ed calsén'na con un pH bén pù ält. La véna coltivèda c'me prè in tal stés sit par pù ani, ed sòlit tri o quator, e la pól där anc quattr'o sinc taij ed fén con dil produsión chi pólén pasèr, s'la ven daqueda bén, i 40 quintäl par Biólca ed Pärma.

A ghé da stär a l'òć a drovèrla vérda col bésti ca rumna: la contènà dil sóstansi chimichi, ćiamèdi saponini, ch'i fan dla sćuma una vòlta ch'i en in tal bartón e i al fan infièr, al s'ćiama meteorismo di ruminant.

Al fioór, o mej, col ca ghe dentór, al ven drovè bombén par la produsiòn ed méla ed bésión.


Étimológia[modifica | mudéfica la surzéia]

L'èrba médga (in latén medica e in greco μηδική, pronuncè mediké) la ne s'ćiama miga acsì parché la pól curèr quél, ma parché l'é originèria d'un pòst ćiamè anticamént Média (ch'incò la sarìs la Pèrsia)