Èrba mèdga (Medicago sativa)
Artìcol in dialètt pramsân
| Èrba médga | |
|---|---|
.jpg) |
| Clasificasión siéntifica | |
|---|---|
| Dominì | Eukaryota |
| Rèign | Plantae |
| Supar-división | Spermatophyta |
| División | Magnoliophyta |
| Clâsa | Magnoliopsida |
| Órdin | Fabales |
| Famija | Fabaceae |
| Genór | Medicago |
| Sòrta | sativa |
| Nomenclatura binomieèla | |
| Èerba médga L. | |
èrba mèdga (Medicago sativa L.) ćiamèda anca èrba Spagnà o, pù raramént alfalfa a la mòda d'ingles (cal véna da la paròla araba al-fáṣfaṣa c'la vól dir"forağ"), l'é n'èrba dla famija dil Fabacei (che fin a socuant ani fà la s'ćiamèva dil Léguminósi).
Lèrba médga l'é originèria ed l'Asia e, in Italja, l'é coltivèda bombén a caval dl'Emilja, dla Lómbardia e dal Vènèto.
Descrisión
[modifica | mudéfica la surzéia]Il foij i'én trifoijèdi tant c'me i tarfoj, mo i s'cònòsén par via d'la présénsa dal picól che i trafoj i n'gan miga. Al fioór, c'al pol isór bianc, rósa o violètt al ga la forma tipica di fioór dil Leguminosi, l'è compign –o par lo meno simil– a col chi fan il fävi (Viccia faba) e i revjoòt (Pisum sativum). L'èrba médga la fa di frutt pićen (che in pratica pò i'én d'il teghi tant c'me culì di fasò) a fórma ed còva ed gozèn con dentór sinc'o sés sminsén'ni (sént i pesén si e no 200 milìgram).
Mod éd drovèrla
[modifica | mudéfica la surzéia]L'é la pianta da forağ pù difusa e la vén drovèda principalmént par fèr dal fén o dil farén'ni disidratèdi. Al momént bón par tajer l'èrba médga da fén l'é quanda la fiorisà, dòpa la vénà pù legnósa e la pèrda in nutriént, specialmént in protéini. Al fén d'èrba médga l'é praticament la bèsa dl'alimentasión dil vachi in t'la produsiòn dal formaj nòstran.
A l'èrba médga i n'ghe piäson miga il téri acidi e la produsà pù sè in t'il téri pini ed calsén'na con un pH bén pù ält. La véna coltivèda c'me prè in tal stés sit par pù ani, ed sòlit tri o quator, e la pól där anc quattr'o sinc taij ed fén con dil produsión chi pólén pasèr, s'la ven daqueda bén, i 40 quintäl par Biólca ed Pärma.
A ghé da stär a l'òć a drovèrla vérda col bésti ca rumna: la contènà dil sóstansi chimichi, ćiamèdi saponini, ch'i fan dla sćuma una vòlta ch'i en in tal bartón e i al fan infièr, al s'ćiama meteorismo di ruminant.
Al fioór, o mej, col ca ghe dentór, al ven drovè bombén par la produsiòn ed méla ed bésión.
Étimológia
[modifica | mudéfica la surzéia]L'èrba médga (in latén medica e in greco μηδική, pronuncè mediké) la ne s'ćiama miga acsì parché la pól curèr quél, ma parché l'é originèria d'un pòst ćiamè anticamént Média (ch'incò la sarìs la Pèrsia)