Âzid

 Bulgnaiṡ

C'l artìcul chè 'l è scrit in Bulgnaiṡ

Cristâl d'âzid acètich

Un âzid l'è un cunpòst chémmich ch'la däl propietè âzid segånd äl diferänti definiziån d'"âzid" ch'a i é stè int'al tänp.

Âzid segånd Arrhenius

Segånd Arrhenius dal 1887 i én dî âzid i cunpòst ch'i lîberen par dissociaziån int'l'aqua iôn H⁺. A l'incuntrèri, una bès l'è al cunpòst ch'al lîbera i OH^-. I câschen in cla definizån che tott i cunpòst che normalmänt a ciamän âzid pr'äl propietè curusîv e iritant: âzid fort cme quall cluréddrich o dabbel cme quall acètich.

Esänpi

Âzid cluréddrich $HCl_{(aq)}\rightarrow H_{(aq)}^{+}+Cl_{(aq)}^{-}$ Âzid acètich $CH_{3}COOH_{(aq)}\rightarrow H_{(aq)}^{+}+CH_{3}COO_{(aq)}^{-}$ Âzid sulfòrich $H_{2}SO_{4(aq)}\rightarrow 2\ H_{(aq)}^{+}+SO_{4(aq)}^{2-}$ Âzid fusfòrich $H_{3}PO_{4(aq)}\rightarrow 3\ H_{(aq)}^{+}+PO_{4(aq)}^{3-}$

Âzid segånd Brønsted-Lowry

âzid cluréddrich concentrè

Al chémmic danais Johannes Nicolaus Brønsted e l'inglais Thomas Martin Lowry, dal 1923, i avêven publichè, on sanza savair ed cl'èter, una teorî såura al cunpurtamänt dî âazid bòna par tott i sulvént, mo mégga par l'aqua. La definiziån d'âzid l'è advintè: "un âzid l'è una sustanza ch'la pôl dèr vî i protån a una bès". E la bès l'è donca el cunpòst ch'al ciâpa al protån.

Esänpi d'âzid in socuant sulvént

Âzid cluréddrich in aqua$HCl_{(aq)}+H_{2}O\rightleftharpoons H_{3}O_{(aq)}^{+}+Cl_{(aq)}^{-}$ Âzid cluréddrich in âzid acètich$HCl_{(ac)}+CH_{3}COOH\rightleftharpoons CH_{3}COOH_{2(ac)}^{+}+Cl_{(ac)}^{-}$ Clorûr d'idrògen amuniaca al stèd gasåus $HCl_{(g)}+NH_{3(g)}\rightleftharpoons NH_{4}Cl_{(s)}$

Con la teorî ed Brønsted-Lowry al cuncèt d'aziditè al vegn estais anca ai cunpòst che nurmalmänt i n pâren mégga dî âzid, cme pr'esänpi la reaziån stral metanòl (ch'al fa l'âzid) e'l idrûr ed sòdi (la bès).

CH₃OH + NaH → CH₃O^-Na⁺ + H₂

Riferimént