Muśèo-monumèint a 'l deportê polìtic e rasiêl

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn

Al Muśèo-monumèint a 'l deportê polìtic e rasiêl 'l è 'n muśèo ed Chèrp, avèrt in dl an 1973, in sìm'a 'l argumèint edla deportasiòun tedèsca di perśunér edl'ùltma Guèra.
Al muśèo al s cata in soquànti sèli dla pert a meśdè dal pian 'd tèra dal castèl. La só progetasiòun l'à vist anc di nòm mìa cìc, c'ma quī di pitōr Cagli, Guttuso, Léger, Longoni, Picasso, Steiner, ch'i àn cmandê ala Coperadìva di Muradōr ed Chèrp c'm'a gh'éra da fèr el perti in cimèint, śgrafièdi e colorèdi 'd ròs, négher e bordò, per dèr dla monumentalitê a 'l muśèo. Acsè, in dal só curtìl ed meśdè, i àn tirê sù 16 stéli ed cimèint, élti e retangolèri ch'i gh'àn scrìt in sìma 60 nòm ed sitê indû i naśìsta i avìven custruî i camp ed consentramèint.
Ded sòt'a cal bruti stéli lè però, i gh'àn piantê dal rōśi, ch'i gh'àn da fèr pinsèr a 'n naser incòr n'ètra volta.
In dal só 13 sèli 'd cimèint fàcia vìsta, in sìm'ai mùr, dòp che soquànti pitùri modèrni grafièdi e colorèdi sōl ed négher e ròs, a gh'è sèimper scrìt soquànti frêś che i perśunér i avìven inviê in dal só lettri a cà ai parèint.
In dl'ùltma sèla, la Sèla di Nòm, in sìm'ai mùr a s lēś i nòm ed 15.000 deportê, tùt grafiê tùt intór'n in dal cimèint anca in dal vólti e in dal sufìt.
Incō cal muśèo chè 'l è tgnû drē dala Fundasiòun Fòsel, ch'la tìn adrē anc a quel ch'a gh armàgn dal Camp ed deportasiòun ed Fòsel.

Soquànt grafît in dal mùr, ed *Corrado Cagli* e 'd Alberto Longoni.

Soquànti só foto

La sèla cun tùt i nòm di deportê.
Na frêś scrìta da Odoardo Focherini mèinter ch'l era perśunér.
I triàngol colorê, gli etichèti col nùmer, e 'l targhèti 'd fêr per sernìr i perśunér.
'N èt'r àngol dal curtìl dal stéli.

Dagli ètri foto tolti śò da Paolo Monti in dal 1973

Al grafît in dla prima sèla, 'd Alberto Longoni, pitōr tolt dàint'r ind un camp ed cunsentramèint naśìsta.
Grafît mìs sù da 'n schìs ed Fernand Léger.
Grafît mìs sù da 'n schìs ed Renato Guttuso.
Grafît mìs sù da 'n schìs ed Corrado Cagli.
Pcòun dla Sèla di Nòm.
Figùri in espuśisiòun.