Umiliasiòun ed Canòsa
Artécol in dialèt arzân
L' umiliasiòun ed Canòsa l'é un fât sucès al Castèl ed Canòsa al tèimp ed la lôta polética ch'l'à vést a cunfrûnt l'avtoritê 'd la Cēşa, guidêda da pêpa Gregorio VII, e còla imperiêla 'd Enrico IV che, per utgnîr al ritîr ed la scomónica fâta dal pêpa, l'é stê custrèt a umiliêres a spetêr inznucê per trî dé e trèi nôt davanti al purtòun dal castèl ed Matélda, mèinter a gh' ēra 'na burâsca ed nèiva.
Còl ch'é sucès préma dal fât
[modifica | mudéfica la surzéia]Al gvêren ed l'imperadōr Enrico IV l'é stê caraterişê dal tentatîv ed rifursêr l'avtoritê imperiêla. In realtê as tratêva ed catêr un difécil quiléberio ind l'asicurêres da 'na pêrt la fedeltê di nôbil sèinsa, da cl'êtra, pêrder l'apôg dal pêpa. Enrico l'à més in perécol tót dû i lavōr quând al decéd ed dêr la diòceşa ed Milân dvintêda lébra. Còst l'à fât e-scupiêr 'na grôsa quistiòun cun pêpa Gregorio VII, ch'l'é pasêda a la stôria cun al nòm "Lôta p'r al j investidûr".
I fât
[modifica | mudéfica la surzéia]Quând Enrico IV int al 1702 l'à mandê al cûnt Eberardo in Lumbardéia per cumbâter i patari, e numinê al cèregh Tedaldo a la diòceşa ed Milân l'à scatenê 'na rabiōşa e lònga lît cun al papêt. Gregorio VII l'à rispôst, l' 8 dicèmber, cun 'na lètra dûra, in dó, tr' al jêtri côşi, al dêva la cōlpa a l'imperadōr 'd avèir magnê la parôla e 'd avèir cuntinvê a sustgnîr i cunsiliêr scumunichê, ind l'istès mumèint al gh'à mandê ânch un mesâg a vōş ch' al lasêva capîr che al pèiş di delét, che ghe srén stê inculpê, al prîvacórer al rés'c, mia sôl, 'd èser més al bând da la Cēşa mó ânca còl ed pêrder la curòuna. Enrico an 's n'é mia tôt gnân un pô e int al cuncéli ed Worms tgnû al 24 de znêr 1076 al pêpa al vîn dichiarê scadû e a vîn dmandê a i rumân ed catêren 'n êter nôv [1]. La reasiòun ed Gregorio la rîva al 22 ed [fervêr]] 1076, quând al dichiâra la sentèinsa de scomónica cûntra l'imperadōr, al şlîga i sódit dal giuramèint ed fedeltê e al scunsâcra l'impēr. Al fât al mânda in bèstia i prîncip tedèsch che ind l' otòber a Tribûr impònen al l'imperadōr ed fêr la pêş cun al pêpa dèint'r un ân, e, in pió, fisêr un apuntamèint per 'n' asembléia da tgnîres cun Gregorio a 'd Augusta al 2 ed fervêr ed l'ân dôp.[2]Enrico, apèina l'à savû che al pêpa l'ēra drē partîr per Augusta, l'é gnû zò in Itâlia cun al só eşêrcit dirèt a Ròma, mèinter Gregorio, gnû a savèir ed l' arîv 'd Enrico, as lóga al Castèl ed Canòsa, a cà ed Matélda.
A Canòsa
[modifica | mudéfica la surzéia]Int l'invêren fr' al 1076 e al 1077 Enrîco, la mêdra ed só mujēra, la cuntèsa Adelaide ed Susa, a cumîncen la procesiòun ed penitèinsa a Canòsa, sēgh a gh'ēra ânch al cugnê Amedeo II ed Savoia al marchèiş Azzorre 'd Este. Per trî dé e trèi nôt, dal 25 al 27 znêr 1077 Enrico l'é stê custrèt a 'd arbasêres, a spetêr, davânti al purtòun 'd ingrès dal castèl ed la cuntèsa Matélda ed Canòsa, 'd èser fât pasêr e purtê davânti al pêpa: al fât l'é sucès mèinter a gh'ēra 'na burâsca ed nèiva e Enrico l'ēra inznucê ed frûnt al purtòun sarê cun la tèsta stremnêda ed sèndra, deschêlsa e vistî cun 'na tònga da frê. Sôl dōp, grâsia a la mediasiòun dal padrèin, abê ed Cluny, Ugo, e 'd la cuntèsa Matélda, l'à prû èser ricevû dal pêpa al 28 de znêr.
Al cunseguèinsi dal fât
[modifica | mudéfica la surzéia]L'umiliasiòun ed Canòsa la gh' à 'vû un fôrt efèt morêl mó i rişultê prâtich în stê prèst ed n'êter gèner. Turnê in Germâgna. Enrico as n' acôrş che ché al gh'îva pió cunsèins, ânsi, al 15 ed mêrs a Forchheim i prîncip tedèsch a l'îven butê zò e in só pôst îven elèt só cugnê Rodolfo de Şvèsia, ch'l'è stê incuronê a Magonza da l'arsivèschev Sigifrido. Enrico l'à batû dō vôlti l'aversâri e Gregorio VIII al 17 ed mêrs 1080 a l'à scumunichê incòra cun l' acûşa 'd an vèir mia rispetê i pât ed Canòsa e 'd avèir impidî l' andamèint ed l'asembléia 'd Augusta. La lôta p'r al j invistidûri l'é andêda avânti cun la batûda 'd Rodolfo, ch' al mōr in batâlia, la nômina a Bresanòun, da pêrt di vèschev fedêl a Enrico in un cuncéli urganişê da Enrico 'stès p'r al 25 ed zógn 1080, ed 'n antipêpa int la persòuna ed Guiberto arsivèschev ed Ravèna, ch' al tōş al nòm ed Clemente III, la gnûda in Itâlia 'd Enrico e la cunquésta da pêrt dal só eşêrcit ed Ròma, cun al pêpa Gregorio VII sarê dèinter Castèl Sant'Anzél. Chiló per cuntrastêr Enrico e l'antipêpa, as fà aleê cun al normân Robero al Guiscardo, mia préma 'd avèirêgh tôt via al 28 ed zògn la scumónica ch' al gh'îva impôst sē ân préma p'r avèir ocupê al teritôri dal pêpa ed Benevento [3]
Môd ed dîr
[modifica | mudéfica la surzéia]Da cól fât ed la stôria è nasû al dét "Andêr a Canòsa" ch' as dîş 'd ûn ch' al 's umélia e/o ch' l'arcgnòs 'd avèir sbaliê.
Nôti
[modifica | mudéfica la surzéia]- ↑ https://web.archive.org/web/20141112003454/http://www.fordham.edu/halsall/source/henry4-to-g7a.html
- ↑ Cluadio Rendina, I Papi, p. 389
- ↑ Caludio Rendina, I Papi, p. 392
Elèinch di léber
[modifica | mudéfica la surzéia]- Claudio Rendina, I papi, Ed. Newton Compton, Roma, 1990
Êter progèt
[modifica | mudéfica la surzéia]
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Umiliasiòun ed Canòsa
Nôta: cla pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da Umiliasiòun ed Canòsa trâta da it.wikipedia.org.
Guêrda la stôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.