Titàṅ (astrunumìa)
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Titàṅ l'è na luna dal pianēd Satùran, la sò sèsta, al secónd satèlit più grand dal Sistéma sulàr dòp Ganimēd, più grand anc ad Mercûri mo mia par masa. 'L è cumpòst ad materiàł maśagnóś e 'd giàs 'd àqua. 'L è stâ catâ par la prima vòlta da 'l astrònum ulandéś Christiaan Huygens al 25 ad Mars dal 1655 druànd un telescòpi rifratōr ad 57 mm ad diàmetar e 310 mm 'd fucàł esénd ch'a òć nûd al n s véd briśa.
Titàṅ l'è 'l ùnic satèlit dal Sistéma sulàr ch'al gh'à n'atmusféra fisa, fata p'r al 95% 'd aśôt e p'r al rèst ad metàṅ. Par via dla sò temperadùra, −179,15 °C ad mèdia, e dla sò presiòṅ ad 146700 Pa, su cla luna chè al metàṅ al s cata in dal tri fórmi, sòlida, lìquida e gasóśa, cun dal nuvli ch'a piōv e ch'a néva.
Al gh'à dal stagiòṅ e fiùm e lâg su la sò superfìsi, specialmènt a i pòi.