Stigma: Noti in sim'a cum'a s reagìs a la só reputasiòun ruinèda

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn

"Stigma: Noti in sim'a cum'a s reagìs a la só reputasiòun ruinèda" ("Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identity" al só tìtol originêl in ingléś), 'l è 'n tratê 'd Sociologìa dla deviàṅsa publichê da Erving Goffman in dal 1963, indû 'l avtōr 'l à vlû fèr amèint e spieghèr cum'l è che 'l persòuni ch'a s egh fà chêś, i tóśen in man la só situasiòun ed ginta emarginèda, cuś i gh'àn da strulghèr listès per stèr da mèś a chiètr agìnt, cuś a gh'vin da pinsèr e anca quèl che tanti volti chiètr agìnt a gh'tòca ed strulghèr per śvinèr dla ginta emarginèda, e vìa acsè.

Sunt

A gh'è dimòndi agìnt ch'i n'vinen minga considerê damànd chièter, ch'i vinen tgnû da na pèrt, un pò a distànsa. In dl'antichitê, in dla Grécia antìga, mo anca in tèinp minga acsè tant luntàṅ, l'era abitùdin ed mètr un sègn, un stigma, atàc ai agìnt ch'a s egh duìva fèr chèś, ch'a n's'epsìva minga stèr tranquìl ség, ch'i fùsen di lèder, di sèrev, di asasèin e via descurènd. La paròla stigma l'à mantgnû in dal tèinp al significhèt ed segnèl, ed sègn ch'a fà avertî i agìnt che la persòuna stigmatiśèda l'è diferèinta da chièter. Chelōr stigmatiśê i gh'àn di quèl in dal só fiśic, o i s conpòrten in na serta manéra, che chièter i fan fadìga a capìri e a sintìri cunpàgn a lōr.
Chi agìnt chè ch'i armàgnen tgnû un pò ind un cantòun, i patìsen. Chelōr i gh'àn da catèr la menéra 'd ann armàgner mìa da per lōr, fóra dal gir edla ginta normèl. La partìda la nn'è minga facil. In di prim mumèint che na persòuna emarginèda la gh'à da descòrer cun dla ginta normèl, nè questachè e gnanc chièter i nn'es sèinten briśa in dal post giust. I agiustamèint, i adatamèint, da na pert e da cl'ètra, i śvèinen i du cô, ginta normèla e ginta stigmatiśèda, anca se la comunànsa tùta intéra dal sintìr la nn'è briśa drē 'l ùs. A ghe srà sèinper da lasèr al tèinp e l'ucaśiòun, che i agìnt normèl i ciàpen cunfidèinsa, ch'i s abìtven, ala preśèinsa e al'atensiòun edla persòuna emarginèda. Chelò, ind un grup ed persòuni compàgni a lò, al s sintrà a cà, sèins'avéregh da dimostrèr o cuacèr chisà quèli "imperfesiòun", mo quand al gh'avrà da stèr da mêś a chiètr'agìnt, a ghe srà anc ùtil 'd avéregh ala biśògna, un quelcdùn ch'l al capìsa più 'd chièter, na spéci 'd persòuna sapiìnt, ch'la n'faga minga chêś ai difèt edla persòuna stigmatiśèda, mo invéci ch'la farèv cme na spéci 'd intermediàri tra chelò e cl'ètra gint.

«

The Greeks, who were apparently strong on visual aids, originated the term stigma to refer to bodily signs designed to expose something unusual and bad about the moral status of the signifier. The signs were cut or burnt into the body and advertised that the bearer was a slave, a criminal, or a traitor-a blemished person, ritually polluted, to be avoided, especially in public places.»

(EN)(Stigma, Incipit in dal prim capìtol, 1963)

«

I Grēc, ch'a pèr ch'i fùsen dimòndi ala maṅ coi lavōr da guardèri, i strulghèven la paròla stigma per riferìres a soquànt sègn in dal corp mìs lè apòsta per fèr saltèr ai ôć subìt che cla persòuna lè ch'la i purtèva la gh'iva quèl ed stravagànt o 'd catìv in dla só morêl. Chi sègn chè i gniven tajê o bruśê in sìm'a 'l corp edla persòuna ch'a s duìva savér ch'l'era un sèruv, un criminèl, un traditōr- na persòuna melnèta, da mêś a di brut lavōr, da schivśèr, e dimòndi de più in del piàsi.»

(CARPŚ)

A ste mond a ghe srèv i stigmatiśê con di difèt in dal fiśic, ch'a n's fa gnanc tropa fadìga a adèrsen, a s fà présti a vèdri, ch'i gh'àpien chel pèchi chè bèle da quand i gnivn a 'l mond o ch'i àpien subî la só menomasiòun più avànti in di an. Pò a ghe srèv quī stigmatiśê in del só manéri 'd vèdr i lavōr, in del só idèi, in dal só conportamèint.
Quand a s gh'à davànti na persòuna ch'a s capìs subìt ch'la gh'àpia na menomasiòun in dal fiśic, a s fa 'n pò fadìga a stèr a 'l só pas perché a s gh'à da capìr el dificoltê 'd queschè e serchèr ed rivèr ala comunicasiòun sèinsa tròpa pietê che cl èter al ne s'n àpia a mèl. A s gh'avrà da catèr al diàlog sèinsa gnanca cmandèr in sìm'a cl èter ch'al gh'avrà bèle più dificoltê che nuèter e via descurènd.
I agìnt emarginê per al só conportamèint e 'l só idèi, i ìn bèle più difìcil da vèdri. A s capirà ch'i ìn agìnt diferèint dala normalitê dòp un pò ch'a s egh ciacàra ség, dòp ch'a se srà capî al só ambiìnt d'indû i deśvìnen e che agìnta la fus ség in dal só pasê, dòp anca ed ch'i sìen i só amig ch'i gh'stan ség incō.

Vōś lighèdi

Referèinsi

Colegamèint estèren

(EN) Al liber alśìbil e descargàbil in dal sit archive.org.