Spìla da bâlia
|
C'l artìcol chè 'l è scrit in
Carpśàn |
La spìla da bâlia, dìta anca 'd sicurèsa, l' è cla spìla ch' la tîn strìc dū bandi 'd tisû mìa dimòndi gròsi, cun abàsta fermèsa: a s' dîś apòsta "da bâlia" perchè in tèimp mìa tròp luntâṅ la vgnìva druèda da la bâlia per tgnîr strìc el trī bandi di "triàngul" ed stòfa, panulèin di neonê.
L' è furmèda da 'n fîl d' asêr (piò raramèint ed fèr) crumê, arvujè sù per śvilupèr 'na tensiòun cuma 'd 'na mòla da cla banda lè dal rìs ch a gh' vîn, cun da 'n cô la punta (ardijòun) e da cl' èter cô saldê un férem a forma 'd calutèina, furgèda apòsta p'r uspitèr 'l ardijòun in cla manéra sicûra che nisùn al gh' àpia da pùnś'r-es.
A s' in càta 'd piò m'śûri, mo la piò urdinària l' è quèla 'd 22 mm. ed lunghèsa. A gh' è po' anca la spìla ch' la tîn sarê el bandi di kilt di scuséś, custruìda cun sol 'l arvujamèint dal stès fîl 'd asêr, sèinsa dagli ètri śunti 'd metâl, e 'd dimensiòun piò grosi.
A la spìla da bâlia, la crumadûra la gh' śùnta l' aspèt piò lustrê e bel da vèder (ch' la sìa cuma 'd argînt, 'd ôr, ed râm e 'd brònś) dòp che anca dl' ètra robustèsa, e la s' pōl anca catèr verniśèda, ed biànc, ed négher, u piò vìva s' la dév cumpagnèr cuma 'n acesòri un quêl studiê stilisticamèint.
La spìla da bâlia 'd lung al tèimp
I schèv dl' archiulugìa i àn purtê a la lûś dal spìli da bâlia druèdi fin da l' Éra dal Brònś, piò rudimentèli e grosi 'd quìli d' incō, mo listès pràtichi e apresèdi 'd lung i sècul anca per sulèr di mantē.