Scutmâj
Artécol in dialèt arzân
Al scutmâj (in italiân nomignolo) l'è na parôla 'dl' Arzân,[1][2] ch' l'a 's câta ânca in tânt êter dialèt, cme al Mudnèiṣ e al Frarèiṣ [3], e ânca fōra regiòun d'intōren al Po.[4][5][6] Un scutmâj l'é na sôrta ed nòm inventê, druvê ânca al dé d'incō, ch' al 's tâca a la gînta per tōr in gîr na quêlch qualitê o un quêlch difèt; al pōl ânca arfêres al nòm, al cugnòm, al mistēr o a l'urégin (la faméja o la sitê) dla persòuna.[7] Cun al tèimp, i scutmâj a pōlen dvintêr quêşi di secònd cugnòm.[8] Còl ch'l'é sicûr l'é che na vôlta tachê an 's chêva pió.
La stôria dla parôla l'an n' é mia sicûra, mó la duvré deşgnîr dal medioēv ed èser lighêda ai scongiurâs e per difènder e tgnîr luntân, dal persòuni, la ièta e al malatéi. Dal spiegasiòun pusébil în:[9][10] dal tudèsch antîgh Scottname (un nòm dê per schêrs o per tōr in gîr), dal latèin excutere malia (= scongiurêr j incantèişem), excutere mala (= scongiurêr i mêl) o scutum in mallo (= scûd purtê int al j adunânsi ed piâsa).
Esèimpi per l'Arzân
[modifica | mudéfica la surzéia]Al vocabulâri ed Ferâri e Sèra al gh'à e-sânta eşèimpi de scutmâj, gióst per fêr la lésta ed quî pió comûn.
| Bèndla | dét ed quî ch' în şvêlt dimòndi | Blésga | dét ed quî ch' în scapadés o fêls e dòpi |
| Carabinēra | dét dal dòni sevēri, bróschi, cun al pōls dûr | Ganâsa | dét ed quî ch' în di spacòun, o di magnandōr |
| Ligēra | dét ed quî ch' în mât e scavès | Mardlèint | dét ed quî ch' a fân i cagòun o i sustgnû |
| Maróch | dét ed quî ch' în intēr e imbalsê | Mericân | dét ed quî ch' în stê in Amèrica |
| Mudnèiṣ | dét ed quî 'ch a deşvînen da Môdna | Nîgher | dét pr'al culōr ed la pèla o di cavî |
| Paterlènga | dét ed quî ch' a gh'àn al nêṣ ròs | Picâja | dét ed quî ch' în êlt e mêgher dimòndi |
| Prèsia | dét ed quî ch' în (o în mìa) ṣmaniōṣ | Rampèin | dét ed quî ch' în ed j apéli o di pluchîn |
| Sgalbēder | dét ed quî ch' a gh'àn na cēra zâla | Sguldèvel | dét ed quî ch' în inghignôş o inculèint |
| Sôp | dét ed quî ch' a bâten mìa pêra | Strinê | dét ed quî ch' a gh'àn la pèla ed la ghégna pâsa |
| Stumpâj | dét ed quî ch' în céch dimòndi | Trabiscân | dét ed quî che sarfòjen o a barbàjen |
Materiêl pr'andêregh in fònda
[modifica | mudéfica la surzéia](manca):
- Luigi Ferrari e Luciano Serra, Vocabolario del dialetto reggiano, Tecnograf, Rèz, 1989.
(manca):
- ↑ Gastone Tamagnini, "Dimmi il tuo soprannome e ti dirò chi sei". Una inveterata e diffusa abitudine della nostra gente : "Lo scutmai", Strenna del Pio Istituto Artigianelli, Rèz, 1982, p.117-119.
- ↑ Battista Magnani, I "scutmaj" a Santa Vittoria, Strenna del Pio Istituto Artigianelli, n. 2, Rèz, 1996, p.170-172.
- ↑ Alfonso Ferraguti, Poesie e racconti in dialetto ferrarese, Al batéz, "... ma a un pitón ch'al s'pipàia in tant supi butà al vént tanta chilo ad furmént e d'furmantón agh vléva anch un scutmaj bèn adatà, ed « Egam » l'è al cugnóm agh gh'ò tacà!"
- ↑ Raffaele Ridolfi (ed Melâra, Rovîg), Cenni storici e considerazioni sull'uso degli scutmai a Melara Po, 1991.
- ↑ Laura Aga-Rossi (ed Cremòuna), Gli Scutmai e la Memoria, Bruxelles, micRomania, 2004.
- ↑ Federico Motta e Lino Gavazzoni (ed Sêrmid, Mântva), Parla cum ad magni -- Proverbi, aforismi, locuzioni e battute, soprannomi e dizionario del dialetto sermidese, Sermidiana, 1996.
- ↑ Vèder L.Ferrari e L.Serra, Vocabolario del dialetto reggiano, p.265.
- ↑ Pr' esèimpi, http://www.castelmeteo.it/campanile/8.htm ché] e gh'în i scutmâj dal faméj ed Castèlvēder ed Môdna.
- ↑ ???, La rivista emiliana, Rèz, utòber 1886.
- ↑ Luciano Serra, Dieci ipotesi per "scutmaj", Strenna del Pio Istituto Artigianelli, Rèz, 1983, p.95.