Mûnt Prêd
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Arzân |
Al Mûnt Prêd o Prêt, (2054 m i.l.m.) (Monte Prado in italiân) l'é la muntâgna pió êlta ed la Tuscâna, insém al spartidōr dal j âcvi ed l' Apenèin Tôsch-Emiliân, al cunfîn tra la pruvîncia ed Rèz e la pruvîncia ed Lóca.
L'é un sît 'd interèsi comunitâri e zôna prutèta specêla (IT4030006), tót dèinter al Pêrch Nasionêl ed l'Apenèin Tôsch-Emiliân.[1]
Spiegasiòun
Al Mûnt Prêd, l'é tr' al Pâs ed la Pradarèina e al Pâs dal Raîş. Sté zôna l'é dèinter al Pêrch Nasionel ed l'Apenèin Tôsch-Emiliân pr' al só belèsa e l' êlt valōr ed la natûra. Dal tèimp dal pôst e 's à pôch. Al chêld mèdi in un ân l'é ed cîrda 5°C e al piuvûdi mèdi în ed cîrca 2.mm. Mó còl châ vîn zò di pió în al j anvêdi tr' al novèmber e avrîl, mèinter la nèiva l' as deşfà da mâg fîn a l'inési ed l' istê, a secònda ed la puşisiòun in cunfrûînt al Sōl.
Al fònd l'é fât prém ed tót da grôs e-spesōr ed depôşit, cun sfalsê di fôder ed sâs ed côch e fôder ed tridóm ed mêlmer. La pêrt a nôt dal Mûnt Prêd l'é caraterişê da fōrmi ed giasêr, cme cîrcol e depôşit ed giaròun, fât int al peréiod wruviano.
La fōrma ed giasêr l' as vèd: al cîrcol al gh' à 'l parèindi râti e pîni ed sâs, mèinter al pè l'é pêra e traversê da almēno trî fôder ed depôşit ed sâs, prubabilmèint a cumbînen cun trî diferèint mumèint dal ritír di giâs, ch' a ghàn dèinter dal zôni ómdi céchi e al lêgh Bargetana. 'Na bûşa céca armêşa dal tèimp di giasêr, in dó despès la nèiva la gh' armâgn fîn a la fîn ed lój, ch' l' as pōl vèder da la pêrt a dréta dal cîrcol giasê.
Al piânti e 'l j êrbi
Al Mûnt Prêd l'é vést cme 'na zôni ónica e tr' al pió réchi dal pûnt ed vésta dal piânti e dal j êrbi, per còst sgnê ind i tèimp indrē cme un vèira «paradîş pr' al stódi dal piânt e dal jêrbi». Al stódi dal piânt dal j êrbi dal Mûnt Prêd l'é tra i pió antîgh ed l' Apenèin Tôsch-Emiliân. A s' arfân a la metê dal 1800, i rişultê 'd la colesiòun ed Calandrini l'é stêda publichêda da Caruel (1860-1864). Al Calandrîni as dēven al segnalasiòun di Senecìo incanus e Lychnis alpìna, dû tra i fiōr pió interesânt preşèint iinsém al Mûnt Prēd.
Pôch tèimp fà la zôna l'à tirê l' atensiòun ed divêr studiōs dal piânti che gh'àn dedichê di stódi a pôsta insém a i fiōr (Alessandrini e Branchetti 1997, Flora Reggiana) e insém al piânti. A prupôşit de sté gèner de stódi la va arcurdêda la Carta della vegetazione di Monte Prado (G. Rossi, 1993), fât in schêla 1:2000 èdita a cûra ed l'Èint Pêrch dal Gigânt e 'd la Regiòun Emélia-Rumâgna (Asesorê Ambiĵnt). Còsta la rapreşèinta un progrès in pió int la cgnusèinsa dal piânti de sté zôna e la 's mèt cme sûnt dal cgnusèinsi fîn alōra avûdi int al stódi dal piânti e dal jêrbi ed tót Apenèin setentrionêl
J êlber
Dal pûnt ed vésta ed l'aspèt în stê divîş sèt gèner ed j êlberi: êlber ed forèsta cun bôsch ed piânti cun al fòj lêrghi che câschen in dó la fà da padròun la fâşa, piânti 'd albarèin céch in dó al fa da padròun al mertél, êlber dal piâni, êlbêr dal valtèini quacêdi per dimòndi tèimp da la nèiva, êlber bòun de scampêr insém a i sâs (frantóm e prēdi), êlber d' âcva e padól ( in ré, torbēri e bûşi ch' as sûghen in istê).
Colegamèint d'ed fōra
- Al Crinêl ed l'Apenèin Arzân
- Pêrch dal Gigânt
- Apenèin Arzân
- Certèina spieghêda
- IT4030006 - SIC-ZPS Mûnt Prêd
Nôta: cla pâgina ché l'é stêda fâta cun la tradusiòun ed Monte Prado trâta da it.wikipedia.org.
Guêrda la stôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.