Don Camél (félm)

C'l artìcul chè 'l è scrit in Arzân

Don Camél 1952
Don Camillo
Don Camél e Pepòun prûnt a fêr i casôt
Regìa: Julien Duvivier
Scritōr: Giovannino Guareschi • Julien Duvivier René Barjavel • Oreste Biancoli
Atōr: Gino Cervi • Fernandel • Franco Interlenghi Vera Talchi • Charles Vissières • Gualtiero Tumiati
Müsica: Alessandro Cicognini
Léngua: Itagliàn • Dialèt arzân
Dürä dal film: 107 minüt
Nasiōṅ: Itàglia • Frància

Don Camél l’é un félm dal 1952, dirèt dal regésta Julien Duvivier. L’é la préma dal j-avintûri ‘d la furtunêda sèria cun al ‘stès nòm, trâta da i lèber scrèt da Giovannino Guareschi.

La stòria

La stòria l’é mésa a Bresèl, un paeṣèin in avêrta campâgna, in pruvîncia ed Rèz, ânca se còst al vîn mai dèt int al léber, dōve al pâroch Don Camél e al séndech cumunésta Pepòun Butâs în in lôta cunténva un dé a drê cl’êter.

Tót dû a tèinten ed dêres cûntra in tót i môd sibèin che dôp a 'gh la chêven dèspes a catêr ‘n’ acôrd che al vâga bèin a tó dû ind al sô quistiòun. Divêrsi vôlti Don Camél al vîn cridê dal crucifés ed l' altêr magiōr ‘d la cēṣa a câvṣa dal só temperamèint fugôṣ .

Soquânti ragiòun di scûnter în:

al batèiṣem dal fiôl dal séndech

La mujêra ed Pepòun la pôrta al fiōl a batzêr, al nòm sciēlt da Pepòun l’é "Antonio Libero Lenin": Lenin in unôr ed l'idutrinadōr ed la Rivolusiòun d’Utòber. Don Camél al rifiûta rabiōṣ agh dîṣ: "E allora fatelo battezzare in Russia!", la mujêra ed Pepòun la s’ ufènd e la và via. Don Camél a’s fa grând cun al Crést ed l'altêr, ch‘ l’ al crîda e agh dîṣ che se al putèin al murés, an pré mìa andêr in Paradîṣ perché an n’é mìa batzê. Mèinter Don Camél al tèinta ed sustgnîr al só ragiòun, èco che a vîn dèinter Pepòun cun al ragasōl in brâs, e l’insést perché al vègna batzê cme al vôl ló. A se spôsten ind la tòra campanâria per decéder cun i pógn chi gh’à ragiòun.
Pepòun: "Vi chiedo la cortesia di ricordarvi del mio fegato: ho ancora i postumi di quella sventagliata di mitra (a’s riferés al peréiod ed quând l’êra partigiân)".
Don Camél: "Stai tranquillo che te li piazzo (i pógn) tutti al piano superiore!".
Don Camél al và avânti decîṣ, Pepòun l‘ é indecîṣ e al tèm l'aversâri mó al partés subét cun un dirèt.
An s’ vèd mìa sa sucêd dôp per un câmbi ed sēna, mó a la fîn Pepòun, mèinter a’s jósta al vistî al dîṣ: "D'accordo, avete vinto voi".
Don Camél: "Come lo chiamiamo, allora, questo fantolino?"
Pepòun: "Antonio Libero Camillo".
Don Camél al cunclód cun al dîr: "E allora lo puoi chiamare Lenin: vicino ad un Camillo, quei tipi lì non funzionano".

l'inavgurasiòun ed la Cà dal Pôpol
al siôper di cuntadèin
‘na partîda ed balòun ind al tèimp ed l'inavgurasiòun ed la Cà Giardèin ‘d la cēṣa.
al matrimòni cuntrastê tra dû zôven, ló fiōl ed comunésta, lê fiōla ed réch padròun ed tèri.

A la fîn, a câvṣa ed ‘na lîte generêla, Don Camél al vîn spidî a fêr al pâroch in un paeṣèin ed muntâgna: còsta l’é la punisiòun dêda dal vèschev perche' Don Camél l’à tôt pêrta a la scasutêda scupiêda in paèiṣ, butând zò dodés aversâri.

Ânca se, in polética, în inséma a dō rîvi cuntrâri, Prēt e Séndech a’s rispèten e an gh’àn mìa ed dòbit a intervgnîr in favōr ed cl' êter o a fêregh un sègn ed riguêrd, arcgnusènden al valōr. Dû fât cme sègn în quând Don Camél al mûnta inséma al quadrê ed la bòcs e al bóta zò in pôch secònd al bucsór ch’ l’ îva scunfét al campiòun lochêl e al séndech; cl' êter, quând al Séndech, la giûnta comunêla e la bânda dal paèiṣ a vân a la stasiòun a salutêrel e avgurândegh "prûnta guarigiòun" e un râpid artōren al paèiṣ (in realtê' tōt a sân che Don Camél al vîn mandê via per punisiòun, mó nisûn l’ al cunfèsa).

Curiositê

Cun un cèch côlp ed gèni, in tóti al sînch pelècoli che mèt’ insèm la sèria, Fernandel (che ed sôlit ind al versiòun italiâni di sô félm l’êra dupiê dal genvèis Lauro Gazzolo), l’é stê fât invēci dupiêr da Carlo Romano (1908-1975), cgnusû ânca cme vōṣ italiâna ed Jerry Lewis. La sciēlta la s’é mustrêda perfèta (Gazzolo an sré mìa stê asê "sangvégn" e dal rêst sèmbra ch’agh gnès mìa bèin la parlêda emiliâna-rumagnôla...) e in efèt incô a gh’ l’à câvaren mìa a ‘d arcgnòser "Don Camél" sèinsa la vōṣ ed Romano.
Ind la versiòun in inglèiṣ la vōṣ ch’ la racûnta l’é 'd Orson Welles.
I d’ed dèinter ed la cēṣa de sta avintûra e ed còli dō dôp “Al ritōren ed Don Camèl” e “Don Camèl e l'onorèvol Pepòun" în in un teâter pr' al riprèiṣi dal cinéma.
La versiòun francèiṣa la preṣèinta dal sēni ch' an gh’în mìa in còla italiâna cme la nâsita dal vidèl ed Filôt, ad ôvra ed Don Camél; la sēna dōve la Gîna e al Mariulèin a’s botèn ind al fióm per masêres; un cèch descōrs fra Don Camél e la Madòna. E la barófa fra Don Camél e i "rinfôrs" gnû da la sitê per dêr mân fôrt a i scioperânt, che ind la versiòun francèiṣa l ‘é pió cêra e la dûra di pió.