Dialètt mudnés
Artéccol in dialètt mudnés
Al dialètt mudnés l'è 'na varietê dialetèl dl'emiliàn, ch'la fà pert dal grópp linguìstich gàl-itàlich. L'è anca, insäm a tótt chi èter dialètt emiliàn, la léngua dla versiòun ed Wikipedia ch'a sî drê a lézer.
L'è ciacarê in dla zona cumprésa circa tra Vgnóla e Chèrp (a l'intéren dla Pruvèinsa ed Mòdna); cun 'na quèlca diferèinsa lesichèla al ciàpa al nöm ed dialètt mirandulés ed sóvra, dialètt carbsàn a mansèina e frignanés ed sòt.
Al mudnés l'è ciacarê sovratótt da la gìnta pió vècia, pr'i quèl l'è la léngua prinsipèla, ma l'è pòch usèda dal generasiòun pió zóvni. Per furtónna lè adrê la gà un pòc ed risurgimèint gràsia anch a la selebritê mediàtica purtêda da Francesco Guccini, dai Modena City Ramblers, da Pierangelo Bertoli, da Tobi1 ed èter grópp musichel.
Scritura
[modifica | mudéfica la surzéia]An gh'è nisuna istitusiòun furmèla ch'la dégga cum a se scrévv al dialètt mudnés anch perchè l'è 'na léngua ech pió che scrétta l'è ciacarèda.
L'alfabèt mudnés al gh'à 21 lettri.
A a (a) B b (bi) C c (ci) D d (di) E e (e) F f (èfe) G g (gi) H h (àca) I i (i) J j (i lónga) [K k (càpa)] L l (èle) M m (ème) N n (ène) O o (o) P p (pi) Q q (qu o cu) R r (ère) S s (èse) T t (ti) U u (u) V v (vi o vu) Z z (zéda)
Alcuni lèttri i én cambièdi dai sègn diacrétich (o asèint).
Vocheli
[modifica | mudéfica la surzéia]Al mudnés al gh'a dimòndi pió vocheli dl'italiàn. Al mòd ed scrévver l'è cambiê in di secol, per cui a-s pól catèr un'istèss paròla scrétta in mòd advérs.
| Grafìa | Nöm | Sòun (IPA) | Esèimp in mudnés | Esèimp in ètri lengui |
|---|---|---|---|---|
| a - à | a curta | /a/ | aqua | acqua (IT) |
| â - àa | a lònga | /a/ | mâż | Sahne (DE) |
| ä - ë | e dimòndi averta e curta | /æ/ | pëss, päss | fat (EN) |
| e - è | e averta | /ɛ/ | venerdè | zero (IT) |
| e - é | e sreda | /e/ | pē | meno (IT) |
| ê - èe | e lònga | /e:/ | Pêder | Tee (DE) |
| i - ì | i | /i/ | fìn | indice (IT) |
| î - ìi | i lònga | /i:/ | vistî | see (EN) |
| o - ó | o demòndi averta e sreda | /ʊ/ | cócc' | book (EN) |
| ö - ä | o dimòndi averta e curta | /ɒ/ | nömm, nämm | lot (EN) |
| o - ò | o averta | /ɔ/ | pòch | vuoto (IT) |
| o - ó | o sreda | /o/ | mói | ordine (IT) |
| ô - òo | o lònga | /o:/ | fiō | Sohn (DE) |
| u | u | /u/ | urèccia | uso (IT) |
Consonanti
[modifica | mudéfica la surzéia]Gran pèrt d'al consonanti as scréven cumpagn a l'italian. Ecesiòun:
| Grafìa | Nöm | Soun (IPA) | Esèimp in mudnés | Esèimp in ètri lèngui |
|---|---|---|---|---|
| c (1) - ch - ch' - cc (2) | c dura | /k/ | cócch | chi (IT) |
| c - c' - cc' (3) | c dòlsa | /ʧ/ | cócc' | cera (IT) |
| g (1) - gh - ggh(2) | g dura | /g/ | stàmmegh | gatto (IT) |
| g (2) - g' - gg' | g dolsa | /ʣ/ | curag' | coraggio (IT) |
| z | z dólsa | /z/ | znér | rosa (IT) |
(1) Quand dòp a ghè a,o,u (2) Quand dòp a da i,e; (3) Sol a la fin ed la paròla
- El combinasiòuni sc e gl i-n esisten brisa.
- s'c a-s dis separê: s+c. Esèimp: s'ciop
Fòunti
[modifica | mudéfica la surzéia]- Sandro Bellei, "A m'arcòrd", Collezioni Modenesi, 1999
- Attilio Neri, "Vocabolario del dialetto modenese", Arnaldo Forni editōr, 1981
- Ernesto Maranesi, "Vocabolario modenese-italiano", Mucchi editōr,
- Giorgio Rinaldi, "Leggere e scrivere in dialetto modenese", ed. Il Fiorino, Mòdna, Mêrz 2017
- Luca Rognoni, "Il sistema fonologico del dialetto modenese", L'Italia Dialettale 74, pp. 135-148, 2013.