Cervarèṣa

C'l artìcul chè 'l è scrit in Arzân

Cervarèşa (Cervarezza in italiân) l'é 'na frasiòun ed 635 abitânt dal cmûn ed Buṣâna ind la pruvîncia ed Rèz. L'é a cîrca 3 chilômeter e mèz a nôt ed Buşâna e a cîrca 52 chilômeter dal cèinter ed Rèz.

Al teritôri

Cervarèşa l'é un cèinter turéstich tra i pió impurtânt ed l' Apenèin arzân cun albêregh, un grôs e modêren campèg, 'na pisîna e servési pr' al divertimèint. Atâch a Cervarèşa da arcurdêr al Pârco Flora 'na zôna prutèta ed 55 èter che, a 'n' altèsa mèdia ed 900-950 mêter al ciâpa al fiânch a mezanôt dal mûnt Campastrèin, int al bacîn dal ré Maore (ch' al va dêr int l' Èinsa). A s' égh câta dal piânti e dal bèsti ed valōr, carateréstich ed l'abiĵnt ed l' Apenèin. A şvèin a gh' în al fûnti ed Sânta Luséia, dóve a gh’é, ónich in tóta la pruvîncia, un stabilimèint per la cûra ed l’âcva e ânca n’indóstria, in funsiòun da j ân sinquânta, dóve a vîn imbutiliê la famôşa âcva ch’ la vîn fôra da i fiânch dal Mûnt Vintâs,

Stôria

In latèin medievêl al nòm Cervarèşa a vōl dîr pôst ed cêrev. A gh'é 'd arfêres al IX sècol per catêr al mûnt Cervâri al nòm 'd un pôst aşvèin a còla che incô 's ciâma Cervarèşa. La zôna ed Cervarèşa d'incô, prubabilmèint, la 's pōl arcgnòser cun al …feudo Cervaricia juxta lacum numinê per la préma vōlta in un documèint dal 1106. Mèinter l' é dal 1153 la préma testimuniânsa scréta che gh'êra in véta 'na capèla dipendèinta da la Pēv ed Campiôla. Cervarèşa l'êra al cèinter ed quistiòun, civîli, tr' al faméj nôbili ed la vâl i Dalli, Vallisnêri e al cmûn ed Rèz e, ind la cēşa, tra l'arsiprêt ed Campiôla e al retōr ed Buṣâna. Int al 1240 Cervarèşa la giûra fedeltê al Cmûn ed Rèz. Int al 1315 la fà pêrt, insèm a Buşâna a 'n' ònica cmûn e la cûnta 200 abitânt. Int al 1387 i Dalli a dvèinten i padròun dal dirét dal patrûnet insém a l'uratôri ed Sânta Maria Madlèina, cun còst a risûlten padròun ânca dal lêgh dal mûnt Vintâs e a gh'àn dal pèiş insém a la véta ed Cervarèşa ch' la gh'à j alpèg prôpria insém al Vintâs. Cervarèşa dòunca la va adrê al vicèndi ed Buşâna, fîn a quând ind al peréiod napoleônich, per pôch ân, la dvèinta Cmûn indipendèint dèinter al distrèt ed Castelnōv. Int al XIX sècol al dóca Francesco IV al fà tirêr só, pôch fôra al paèiş a l'incrōş per Ramṣèit, un castèl céch che, adèsa, a gh'é armêş sōl dal ruvîni.

Al paèiş

La pêrta pió antîga dal paèiş la 's câta al cò tra mezanôt e sîra dal cèinter dal dé d'incō e as pōl arcgnòser per la preşèinsa 'd un garbój fés, dal vôlti salghê, ed viasōl stréch. A i fiânch i véc fabrichêt dal Setsèint che dân 'n' impurtânta testimuniânsa dal môd, alōra, ed tirêr só al cà ind l'êlt Apenèin arzân e che àn, in pêrta, mantgnû al qualitê uriginâri: la pôca altèsa, un sōl piân alvê da tèra, purtêl e fnèstri squadrêdi in sâs ed côch lavurêda ed fîn, stèmi e intâj sculpîdi insém al cēvi ed vôlta di purtèl d'ingrès. Diêter elemèint de scultûra, che s' arfân sèimper al XVII sècol, as vèden incòra a trât insém al facèdi d' êter fabrichêt che în stê arfât da pôch. A gh'é da segnalêr la Cēşa ed Sân Matteo cun la facêda a capâna e purtêl squadrê, dōve as vèd scrét al milèişem 1893.

Al musèo dal sóver

Inaugurê ind l'otòber 2006 în in mòstra mâchini e usvéj druvê int la lavurasiòun dal sóver. Mó drêda a sti vèc machinâr e a sti uşvéj în lughêdi al j urègin e la stôria ed 'na comunitê, ch' l' à savû cambiêr un prudòt cme al sóver, che gnînto al centrêva cun sti pôst, in un mutîv ed lavōr e al mantgnimèint. Cun sté muséo as vōl arcurdêr la vèina, l' inzègn e la bòuna volontê ed tânt òm e dòn che in cundisiòun dûri e difécili, ind al fêr lêva só l'ustinasiòun che da sèimper carateréşa al vîver in muntâgna, àn savû mudifichêr i mistêr dal pôst, cun al cambiêr j ûs e cun al fêr ed la lavurasiòun dal sóver 'na produsiòun ònica e cun qualitê ind al teritôri provincêl.

Materiêl pr'andêregh in fònda

(manca)Bibliografia ed opere di riferimento:

Giuseppe Giovanelli - Cervarezza : nove secoli di vita in una Comunità del Monte Ventasso - Cervarezza : Parrocchia di San Matteo, 1993
Parco della flora appenninica di Cervarezza - testi di Maria Gabriella Turina, Franca Zanichelli ; coordinamento di Gianfranco Boretti - Reggio Emilia : Amministrazione provinciale di Reggio Emilia, 1996
Vincenzo Montuoro - A Cervarezza nel Reggiano rivivono le antiche rappresentazioni - Genova : Tip. della Loc. Ar. Edizioni Periodiche, 1952
Piergiovanni Ghinoi, Gianna Lorenza Galassi - Il mio paese, Cervarezza Terme, nelle cartoline - Felina : La Nuova Tipolito, 2002