Camp ad stermìni
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
I camp ad stermìni (Vernichtungslager in tedésc), cgnusû anc cuma camp dla mòrt, lager o, in na manéra minga tant precìśa, camp ad cuncentramènt, i éran dal strutùri strulgàdi da i naśìsta dal Tèrs Reich durànt la secónda guèra mundiàla, in di an da 'l 1941 a 'l 1942, par muciàr sù e pò masàr i parśunēr ch'i gh rivàvan par mét'r in at la “sulusiòṅ finàla”, qvéla 'd spasàr via par sèmpar tut gl'ebrèj 'd Európa ma anc sigàgn, fnòć, upuśidōr pulìtig e testimòṅ ad Géuva.
I éran stâ mis sù cun dal tècnichi sientìfichi e na pianificasiòṅ industriàla par far fóra na pupulasiòṅ intēra par di mutìṿ ideulògic e rasiài druànd dal cambri a gas a 'l munòsid ad carbòni o di fàrmag vlèṅ (luminal) par cupàr di sentinàr ad gint a la vòlta e di fóran crematòri par far sparìr tut al próvi d'l ulucàust. In di camp ad stermìni i s fàv'n anc di esperimènt su dal cavi umàni cuma ślar i sò còrp. A i parśunēr a gh vgniva purtâ via tut i sò avēr ch'i valìvan quèl, anc cavâ via i dènt 'd òr a la mòrt.
A Auschwitz-Birkenau i s cupàv'n anc siē-mìla parsòni a 'l dè druànd al gas Zyklon B. I naśìsta i ìvan fat anc di repàrt 'd eutanaśìa par masàr i putèṅ cun di prubléma cuma gl'andicapâ, i dasfurmâ, i mungulòid e piciâ in dla tèsta.
Di camp ad stermìni a gh 'n éra òṅ a Maly Trostinets (Rùsia Biànca) e òṅ a Sajmište (Sèrbia), pò àtar siē prinsipài in Pulògna:
- Auschwitz–Birkenau
- Bełżec
- Chełmno
- Majdanek
- Sobibór
- Treblinka
In di àtar paéś la gint la vgniva purtàda in soquànt camp ad cuncentramènt e 'd depurtasiòṅ par pò èsar mandàda in di lager. In Emìglia a gh 'n éra òṅ a Fòsul mént'r in Lumbardìa 'l éra a Gunśàga. In Itàglia qvél più impurtànt 'l éra a Trièst a la Riśéra 'd San Sabba.
Durànt i an dla guèra i aṅ pardû chè la vita siē migliòṅ 'd ebrèj a 'l incìrca.