Zèca ed Rèz

Da Wikipedia.

Artécol in dialèt arzân

La Zèca ed Rèz (Zecca di Reggio in italiân) l'é stêda fundêda grâsia a un permès imperiêl int al 1219. Però la batûda dal munèidi l'é cumincêda int al 1233 cun un grôs d'argînt a nòm dal veschév Nicolò Maltraversi e un céch ed mistûra (oséja 'na fuşiòun ed divêrs metâl, cme: al râm, al stâgn, l'argînt, al piòmb e vìa acsé).

Dal batûdi ed l'istèsi munèidi, cun un géli int l' arvêrs, în stêdi fâti ânch int al 1265 e int al 1325, mèinter un sōl grôs 'd Azzo d'Este cun al géli al fà pinsêr a un tâj ind la batûdi dal munèidi a j inési dal '300.

A gh'é pó stê un lòngh intervâl dóv a gh'à 'vû cōrs la munèida milanèişa, e a s'é turnê a bâter munèida sòta Ercole I d'Este int al 1477, cun la mésa in circolasiòun di bagatèin (munèidi céchi in râm). Ânca int al 1494, dôp 'na richièsta 'd j Ansiân al Dóca dal 21 otòber 1491, a s'é turnêr a bâter munèida però cun un duchêt in ôr. La prudusiòun ed la zèca l'é cuntinvêda ânca sòta l'ocupasiòun ed la Cēşa (1521-1523) cun la mésa in circolasiòun ed bagatèin.

Cun Ercole II d'Este (1534-1559) la prudusiòun l'é rivêda al mâsim, ânch ind la qualitê, cun la prudusiòun in divêrs gèner 'd argînt (clumbèini, gióli, scûd, biancòun) e 'd sisèin, quatrèin e cavalôt in mistûra, ed bagatèin in râm e scûd 'd ôr, cun al Crést crucifés ch' al sangòuna dal custêt.

Cun còl ch' l' é gnû dôp, Alfônso II d'Este, la mésa in circolasiòun ed munèidi la dvèinta pió cêra, ânca s' armâgnen ed bòuna qualitê, fîn a quând la zèca l'é stêda sarêda dal tót int al 1572. Da cla dâta à batû munèida sōl la zèca ed Mòdna, ânca se dal vôlti cun al nòm di Frânch arzân (che ēren in rapôrt ed 3:2 ed quî ed Mòdna) cme Francesco III ch' l' à batû al Caplòun da 6 bulgnîn e 8 bèsi mudnèiş, pêra a mèz Frânch arzân, o, da ûltem, Ercole III d'Este ch' l' à batû un sôld arzân in râm int al 1783

Al munèidi batûdi[modifica | mudéfica la surzéia]

Eleinch cumplêt dal munèidi batûdi ind la Zèca ed Rèz da quând l'é stêda avêrta a quând l'é stêda sarêda:

  • Int al 1233 avêrta ed la Zèca sòta al Vèschev Nicolò Maltraversi as bâten al grôs in argînt e al céch in mistûra.
  • Tr' al 1293 e al 1306 sòta Azzo III d' Este a vîn batû al grôs in argînt quêşi cumpâgn a còl dal Vèschev Maltraversi.
  • Tr' al 1471 e al 1505 sòta al dóca Ercole I a vînen batû trî gèner ed bagatèin ûn cun la fâcia dal Dóca zôven, ûn cun la fâcia da òm e cl'êter cun la fâcia da vèc, dôp a vînen fōra al duchêt d'ôr, dû testòun 'd argînt ûn cun al Dóca cun la brèta e cl'êter d' in suchèla, al grôs da du sôld cun la mêzna, al grôs da dû sôld cun l'âquila, al sôld cun la bōrga da peschêr e al sôld cun la tèsta 'd un cavâl cun al côren .
  • Tr 'al 1507 e al 1512 sòta al Dóca Alfonso I a vînen fōra da la Zèca al duchêt d'ôr, al testòun d' argînt, al grôs da dû sôld cun Sân Prôsper, un grôs da dû sôld cun l'imprèişa dal diamânt, al bagatèin cun al bóst dal Dóca e al bagatèin cun la tèsta ed Sân Prôsper .
  • Tr' al 1512 e al 1514 sòta Pêpa Giulio II a vîn batû al dòpi bagatèin e al bagatèin cun al só nòm
  • Tr' al 1514 e al 1521 sòta Pêpa Leone X a vîn batû al bagatèin cun al só nòm
  • Tr' al 1521 e al 1523 sòta Pêpa Adriano VI a vîn batû al bagatèin cun al só nòm.
  • Tr' al 1523 e al 1534 a tōrna al Dóca Alfonso I a vînen batû al gióli, al grôs da sê sôld, al grusèt cun l'imprèişa dal diamânt, al sôld, al sişèin, al quatrèin, al bagatèin cun la bòmba e al mèz bagatèin
  • Tr' al 1534 e al 1559 sòta Ercole II a vînen batû al scû d' ôr, al biancòun, al cavalôt cun la bîga, al mèz gióli, la clumbèina cun Sân Grisante, la clumbèina cun Sânta Daria, la clumbèina cun al scûd ed Rèz, al sişèin cun l'âquila, al sişèin cun Sân Prôsper, e nōv divêrs bagatèin sînch cun int al drét la tèsta dal Dóca e int l'arvêrs cun: la scréta Regium Lepidi, la scréta Her II Dux III, al stèma ed Rèz, al câles dal pertéculi, la Beâta Vērgin, e sînch cun al drét ûn divêrs da cl'êter: ûn cun al scûd ed Rèz e la Beâta Vērgin, ûn cun Sân Prôsper e la Beâta Vērgin, ûn cun la scréta Regium Lepidi e la Beâta Vērgin, ûn cun la scréta Her II Dux III e al scûd ed Rèz.
  • Tr' al 1558 e al 1573, ân ch' a vîn sarê la Zèca ed Rèz, al j ûltmi munèidi în: al dublòun da dêş scûd d' ôr, la quadrópla d'ōôr o da dō dòpi, al mèz scûd d'argînt, al quêrt de scûd d'argînt, al scûd d'ôr, al cavalôt, la clumbèina, al sişèin, al quatrèin, al bagatèin

Materiêl pr'andêregh in fònda[modifica | mudéfica la surzéia]

(manca)Lésta di léber e documèint impurtântLésta di lébber e documèint impurtantBibliografia ed opere di riferimento:

  1. Francesco Malaguzzi Valeri - La zecca di Reggio nell'Emilia. Milano 1894. (ristampa anastatica ISBN 8827113002)
  2. Gabriele Fabbrici- Documenti inediti e poco noti sulla zecca di Reggio Emilia in età rinascimentale (secoli XV e XVI - [s.l.] : Grafiche Erredici, 1980. (Estr da: Rivista italiana di numismatica e scienze affini, v. LXXXII, 1980)
  3. Gian Luigi Basini - Monete e cambi a Reggio Emilia nel Cinque e Seicento - Parma : La Nazionale Editrice, 1967
  4. Mario Borghi - Nicolò Maltraversi Vescovo in Reggi e le sue monete - Reggio Emilia : Edizioni Libreria moderna, 1987
  5. Gabriele Fabbrici - Zecca e monete - San Marino : AIEP, 198( Estr. da : "Storia illustrata di Reggio Emilia" n° 66 , 1987)
  6. Mario Borghi - Reggio comunale e la sua Zecca 1233/1573 - Reggio Emilia: Edizioni Libreria moderna, 1977
(manca)E'v prén interesêr ânca st' al pâgini chéGuarder anchVedere anche:
Frânch arzân
((manca)Nôta: sta pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da it: Zecca di Reggio EmiliaNota: sta pagina chè l'é steda tradòta da it: Zecca di Reggio EmiliaNota: pagina inizialmente tradotta a partire da it: Zecca di Reggio Emilia)