Vâl di Cavalēr
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Arzân |
La Vâl di Cavalēr (Valle dei cavalieri in italiân) l'é 'na zôna 'd antîgh bōregh medievêl furtifichê da cà a tòra, ind l' Apenèin arzân, l'é ind l' Êlta Vâl d' Èinsa e la Vâl Cēdra tr'al pruvînci dal dé d'incō ed Rèz e Pêrma e ind l' antichitê l'ēra tr'al tèri ed proprietê ed la faméja di Canòsa.
Geograféia
Al teritôri ed la Vâl di Cavalēr, per èser pió precîş mjarè ciamêrla Vâli di Cavalēr, l'é fât dal sistêma dal dō vâl fâti da i cōrs dal fióm Èinsa e dal turèint Cēdra.
Stôria
L'é 'na zôna che ind la stôria l'é sèimper armêşa indipendèinta, fâta da 'na confederasiòun ed commoni militum guidêda da cavalēr e suldê ed mistēr, ch' la s'é gvernêda da per lê praticamèint per 1.000 ân. Sté teritôri l'ēra dê da gvernêr al faméj pió nôbili dal pôst cun l'antîga invistidûra Mateldica, che in câmbi ed la surveliânsa di cunfîn e per procurêr a i sgnōr ed Pêrma dal milési a cavâl, a gudîven ed l'avtoritê sèinsa lémit insém al Vâl. I prém sègn che riguêrden al Vâl di Cavalēr a s' arfân a l'ân 1039. Ind i sècol ch' în gnû dôp sté sistēma as rinfōrsa in môd têl da mantgîr al prôpri sintēma "aministratî", cun tânt ed Cumisâri, ch' l' an câmbia mìa fîn a i tèimp modêren. Cun l'ûnitê d' Itâlia a gnîven unî a l'aministrasiòun italiâna ed dirét, mó armêṣ fiōl ed nisûn per quêşi 80 ân. In tèimp pió modêren tóta l' Êlta Vâl d' Èinsa la gh' à 'vû un impurtânsa stôrica in quânt al tèimp ed la secònda guèra mundiêla l'à fât pêrt ed la Lènia Gôtica, teâter dal pió dûr cunfrûnt tra Tedèsch e Partigiân che in st' al forèsti a s' ēren dē "a la mâcia".
Materiêl pr'andêregh in fònda
(manca):
- Raffaele Crovi - La valle dei cavalieri - Venezia : Marsilio, 2000
- Enea Grossi - La valle dei cavalieri e i canti popolari; raccolti da Atanasio Basetti. - Reggio Emilia : Cooperativa lavoranti tipografi, 1924