Sulstìsi
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
AL Sulstìsi (da 'l latìn solstitium, cumpòst da "sol" ch'a vōl dir "Sōl" e "sistere", "farmàr-as") in astrunumìa 'l è cal mumènt in du al Sōl al riva, in dal sò muimènt aparènt lung l'eclìtica, a 'l punt ad declinasiòṅ màsima o mìnima, in du dònca al dè (in du a gh'è la luś dal Sōl) al dura da piò (sulstìsi 'd Istâ) o 'd méno (sulstìsi 'd Invèran) tgnénd cònt ad tut al giurnàdi d'l an.
Su 'l calendàri i sulstìsi i dàn'n acsè inìsi a 'l stagiòṅ dl'Istâ e d'l Invèran. Dascurénd d'l emisfēr bureàl, al sulstìsi 'd Istâ a gh'è fra 'l 20 e 'l 21 ad Śugn (a dipénd se 'l an 'l è biśestîl) méntar qvél 'd Invèran al gh'è da 'l 21 a 'l 22 ad Dicémbar. Cum anc par 'l equinósi, al ròbi i s arbàltan par 'l emisfēr austràl.
In dal regiòṅ pulàri durànt i dū equinósi, esénd la Tèra inclinàda 'd 23° 27' rispèt a la perpendiculàra a 'l piàṅ dl'eclìtica, al Sōl al n tramónta minga a 'l uriśònt almànc par vint-quàt'r óri (in di pòst lung i sìrcui pulàr) mént'r a i Pòi al Sōl al gh armàgn fis par siē méś par pò a n far-as minga védar p'r i àtar siē. Cal fenóman chè al s ciàma “Sōl ad Meśanòt”.