Sècia

(manca)(???)Un airòun in d'la fôs d'la Sáccia.

Artécol in dialèt arzân

Al Sècia l'è un fióm impurtânt ed l’Êlta Itâlia ch’al cór per la grân pêrta inEmélia-Rumâgna e, ind al pès finêl, in Lumbardéia.
L'é per lunghèsa (172 km), bacîn e purtêda mèdia (42 mc/sec), al principêl fiôm, a dréta, ch’al và a dêr ind al Po dôp al Tanêr.
Al só bacîn (lêregh 2.292 km²) l'è ‘na curiositê perché l'è cumpâgn, cme destèisa, a cól dal Panêr.

Al côrs dal fiôm

Al nâs dal' Êlp ed Succiso inséma a l’ Apenèin tôsch-emiliân in pruvîncia ed Rèz Emélia, mìa luntân dal pâs dal Sréj; al và vêrs mezanôt e, a partîr da la zûnta dal j acqui di turèint Dôl e Dragòun (c’al sucêd atâch a Srédel), al cumîncia a sgnêr i cunfîn tr’al pruvînci ed Rèz e Mòdna.
Al rîva pó ind la Pianûra Padâna atâch a Sasôl pruvîncia ed Mòdna, al mêt insém a l’ j acqui dal Tresnêr atâch a Rubēra, e al pâsa d’aréint a la zôna ôvest 'dla sitê ed Mòdna.
D’ed ché al ralèinta e al cór a besabōga lòungh un lèt quacê d’êrsen, al bâgna al comûn ed Cuncôrdia e dôp al fà al só ingrés, ind la pêrt finêla dal só côrs, in Lumbardéia.
Ché al bâgna Quistèl e al và pó a dêr ind al Po apèina ûn pô a mezdé ed Mântva a Mirasôl ed Sân Bendèt Po, atâch al pôst in dō al Mîncio al và a finîr int al Po.

La purtêda dal j acqui

Cme tót i côrs d'âcvua dal nôstri muntâgni al Sècia al pâsa dal grând sót d’ istê a grôsi pîni in premavèira e mâsma in avtûn.
In cunfrûnt a ch’j éter fiôm dal nôstri muntâgni che vân a dêr in dal Po as fà nutêr pr ‘al sô purtêdi bundânti in premavèira (qualitê cumpâgn al Panêr) grâsia a l’ j impurtânti anvêdi che vînen zò, per grân pêrt ed l 'ân, ind la zôna in dō al nâs.
Al vôda, in dōve a gh’é al sbòch ,42 mc/sec ed purtêda, la pió êlta (tgnû fôra al Tanêr) tra i fióm ed dréta che vân a dêr ind al Po.
Al sô pîni avtunêli, in mâsma prepotèinti e lidgôsi (che, in chês fôra dal nurmêl, pōlen rivêr ânca a grandèsi d’ed sôver a i 2.000 mc/sec.), vînen in pêrta controlêdi ind al pcòun préma ed Mòdna da ûn complichê sistèma ed câsi de slerêgh.

I turèint che vân a dêr ind al Sècia

I principêl turèint che vân a dêr ind al Sècia j ‘n:

• L’Ôzla
• Al Scél
• Al Dôl
• Al Dragòun
• La Rusèina
• Al Tresnêr
• La Fôsa

Curiositê

Al côrs a mezanōt ed la Via Emélia l’à patî dimóndi cambiaméint: as péinsa che in epóca rumâna al pasés pió a sira d’incô fîn a Cavés, pô al cambiêva diresiòun a la brósca a matéina e l’andêva a fînir ind al Po a Bundèin. Cun i lavôr purtê avanti dal 1288 al 1360 l’è stê ublighê ind al lèt dal dè d’incô, atravêrs un pât fr’al sitê ed Pèrma, Rèz, Mòdna, Mântva e Frêra l’é stê dê, in virtó ed còsta lêansa, al nòm al paèiş ed Cuncôrdia inséma al Sècia ch’a’s câta gióst inséma al Sècia.

Al sô nóm latèin lê Sicla, e l'é curiôs nutêr che l'è maschîl pr’ i arsân (al Sècia) e feminîl pr’ i mudnèiş (la Sècia).

Artéccol in dialètt mudnés

La Sëccia l'è un fiómm impurtànt ed l'èlta Itàlia ch'al córr per la gràn pèrta in Emélia-Rumàgna e, in dal pèz finèl, in Lumbardìa.
L'è, per lunghèssa (172 km), basèin e purtèda mèdia (42 mc/sec), al fiómm pió gròs, a drétta, ch'al và a dèr in dal Po dòp al Tanèr.
Al sô basèin (lèregh 2.292 km²) l'e 'na curiositê perchè l'è cumpàgn, cmé destésa, al basèin dal Panèr.

Al córs dal fiómm

Al nàs dal' Elp ed Succiso insìma a l' Apenèin tòsch-emiliàn in pruvèinsa ed Rèz, mìa luntàn dal pàs dal Sréj; al và vérs mezanòt e, a partìr da la zùnta di acqui di turèint Dòl e Dragòun (ch'agh è datés da Srédel), al tàca a sgnèr i cunfìn tr'él pruvèinsi ed Rèz e Mòdna.
Al rìva pò in d'la Piàna Padàna datês a Sasôl in pruvèinza ed Mòdna, al ciàpa j'acqui d'al Tresnêr datês da Rubêra, e al pàsa asvèin a la zòna ovest d'la zitê ed Mòdna.
D'ed chè al ralèinta e al córr a l'imbarièga lóngh un lêt quacê d'èrżen, al bàgna al cumûn ed Cuncôrdia e dòp al fà al sô ingrês, in d'la pêrt finèla dal sô côrs, in Lumbardìa.
Chè al bàgna Quistêl e al và pò a dêr in d'al Po apèina ûn pô a meżdè ed Mantva, a Mirasôl ed San Bendátt Po, datês al pôst in-dûv al Mînc' al và a fgnîr in d'al Po.

La purtèda d'j'acqui

Cme tótt i córs d'acqua di nòstri muntàgni al Sëccia al pàsa da di gràn sótt d'istê a gròsi pìni in premavéra e sovratótt in autónn.
In cunfròunt a chi èter fiómm di nòstri muntàgni ch'i vàn a dèr in d'al Po a-s fà nutèr pr'él sô purtèdi bundànti in premavéra (qualitê cumpàgna al Panèr) gràsia a j'impurtànti anvèdi ch'i vìnen zò, per gràn pèrt ed l'àn, in dla zòna in-dóv al nàs.
Al vóda, in-dû' a gh'è al sbôch ,42 mc/sec ed purtèda, la pió èlta (tgnû fôra al Tanêr) tr'i fiómm ed drétta che vân a dêr ind al Po.
Al sô pìni autunèli, di mòndi prepotèinti e lidgôsi (che, in chês fóra dal nurmêl, pôlen rivêr ànca a grandèssi ed sóver a i 2.000 mc/sec.), vìnen in pèrta cuntrulèdi in d'al pcòun prémma ed Mòdna da un cumplichê sistèma ed càsi ed slèregh.

I turèint ch'i vân a dêr in d'la Sáccia

I principêl turèint ch'i vân a dêr in d'la Sècia i én:

• L'Òżla
• Al Scêl
• Al Dôl
• Al Dragòun
• La Rusèina
• Al Tresnêr
• La Fôsa

Curiositê

Al côrs a mezanôt d'la via Emélia l'à patî di mòndi cambiamèint: a-s pèinsa ch'in època rumàna al pasés pió a sira d'incô, fîn a Cavêż, pò al cambièva direziòun a la brósca a matèina e l'andèva a fgnîr in d'al Po a Bundèin. Cun i lavôr purtèdi avanti dal 1288 al 1360 l'è stê ublighê in d'al lêt d'al dè d'incô, atravêrs un pât fr'al zitê ed Pèrma, Rèz, Mòdna, Màntva e Frèra l'è stê dê, in virtó ed sta aleànsa, al námm al paés ed Cuncôrdia sôver la Sáccia c'a-s càta gióst insìma a ls Sáccia.

Al sô námm latèin l'è Sicla, e l'è curiôs nudêr ch'l'è maschîl pr'i arsân (al Sècia) e feminîl pr'i mudnés (la Sáccia).