Quadrê (giometrìa): differenze tra le versioni
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
mNessun oggetto della modifica |
mNessun oggetto della modifica |
||
Riga 27: | Riga 27: | ||
====Tulènd i râģ di só serć==== |
====Tulènd i râģ di só serć==== |
||
* S'a tulòm al [[râģ (giumetrìa)|râģ]] R dal [[serć (giumetrìa)|serć]] sircuscrìt a 'l quadrê, la superfìsi la s pōl incòr catèr pinsènd che cal râg R chè 'l è la metê edla diagonêl ch'a-j-òm vìst chè 'd sóver: <math> A=\frac{d^2}{2} = \frac{(2 \cdot R)^2}{2} = \frac{4R^2}{2} = 2R^2</math> |
* S'a tulòm al [[râģ (giumetrìa)|râģ]] R dal [[serć (giumetrìa)|serć]] sircuscrìt a 'l quadrê, la superfìsi la s pōl incòr catèr pinsènd che cal râg R chè 'l è la metê edla diagonêl ch'a-j-òm vìst chè 'd sóver: <math> A=\frac{d^2}{2} = \frac{(2 \cdot R)^2}{2} = \frac{4R^2}{2} = 2R^2</math> |
||
* S'a tulòm al [[râģ (giumetrìa)|râģ]] r dal [[serć (giumetrìa)|serć]] inscrìt a 'l quadrê, a psòm vèder ch'l è cumpàgn a la metê dal só cô ''c'', e dòunca, per l'alvamèint a 'l [[quadrê (àlgebra)|quadrê]] dal [[cô (giumetrìa)|cô]] per catèr-en l'àrea A, a gh'a'rom chè da alvèr a 'l quadrê al dòpi ed cal râģ ''r'' chè inscrìt: <math>A = c^2 = (2r)^2 = 4r^2 </math> |
* S'a tulòm al [[râģ (giumetrìa)|râģ]] r dal [[serć (giumetrìa)|serć]] inscrìt a 'l quadrê, a psòm vèder ch'l è cumpàgn a la metê dal só cô ''c'', e dòunca, per l'alvamèint a 'l [[quadrê (àlgebra)|quadrê]] dal [[cô (giumetrìa)|cô]] per catèr-en l'àrea A, a gh'a'rom chè da alvèr a 'l quadrê al dòpi ed cal râģ ''r'' chè inscrìt: <math>A = c^2 = (2r)^2 = 4r^2 </math><br><br> |
||
==In dla giumetrìa mia Evclidéa== |
|||
In dla [[giumetrìa mia Evclidéa]], al quadrê al s definìs pèra pèra cal [[polìgon]] ch'al gh'à i cô e i àngol cumpàgn: |
|||
* in dla [[giumetrìa tonda]], al quadrê al gh'à i quater cô ch'i fàn di [[êrc (dal serć)|êrc]] cunvès a 'l in fóra, e i s śunten cun di àngol ch'egl'ìn piò grand ed 360°/4. |
|||
* in dla [[giumetrìa iperbòlica]], al quadrê al gh'à i quater cô ch'i fàn di [[êrc (dal serć)|êrc]] còunchev a 'l in dèinter, e i s śunten cun di àngol ch'egl'ìn piò cìc ed 360°/4. |
|||
<gallery> |
|||
Image:Square on sphere.svg|Al quadrê in dla [[giumetrìa tonda]], in dû al vin scrìt cun la [[notasiòun ed Schläfli]] {4,3} |
|||
Image:Square on plane.svg|Al quadrê in dla [[giumetrìa Evclidéa]], in dû al vin scrìt cun la notasiòun ed Schläfli {4,4} |
|||
Image:Square on hyperbolic plane.png|Al quadrê in dla [[giumetrìa iperbòlica]], in dû al vin scrìt cun la notasiòun ed Schläfli {4,5} |
|||
</gallery> |
|||
==Vóś lighèdi== |
==Vóś lighèdi== |
||
Riga 35: | Riga 44: | ||
* [[nùmer quadrê]] |
* [[nùmer quadrê]] |
||
* [[raîś quèdra]] |
* [[raîś quèdra]] |
||
* [[tiuréma 'd Pitàgora]] |
|||
* [[retàngol]] |
* [[retàngol]] |
||
* [[trapési (giumetrìa)|trapési]] |
* [[trapési (giumetrìa)|trapési]] |
||
Riga 41: | Riga 51: | ||
* [[romb (giumetrìa)|romb]] |
* [[romb (giumetrìa)|romb]] |
||
* [[paralelogràma]] |
* [[paralelogràma]] |
||
* [[quedradùra dal serć]] |
|||
* [[réda quadrèda]] |
|||
* [[supersérć]] |
|||
* [[quadrê unitàri]] |
|||
==Noti e referèinsi== |
==Noti e referèinsi== |
||
{{References}} |
{{References}} |
||
==Manéri ed dìr== |
|||
* {{egl}} Fèr '''quadrèr''' i còunt, {{it}} Far quadrare i conti, stendere un bilancio |
|||
* {{egl}} Un quèl ch'al n''''quèdra''' mìa, {{it}} Qualcosa che non torna esatto, giusto |
|||
== Èter prugèt == |
== Èter prugèt == |
Versione delle 17:27, 21 Dec 2014
C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn |
In dla giumetrìa Evclidéa, al quadrê 'l è 'n quadrilàter regulêr, a dir un polìgon, cui quater cô e anca i quat'r àngol tùt cumpàgn (drìt).
Al quadrê 'l è anc cal romb ch'al preśèinta i quat'r àngol cumpàgn e cal retàngol ch'al gh'à i só cô tùt cumpàgn; incòr, al quadrê 'l è cal paralelogràma ch'al gh'à i quater cô e anca i quat'r àngol tùt cumpàgn.
Al só perìmeter e l'àrea
Tulènd i só cô
- Al só perìmeter 'l è quater volti al só cô, sènd quischè tùt cumpàgn:
- La só superfìsi l'è pèr'a la multèplica edla bêś per l'altèsa, mo sènd quistichè cumpàgni, l'àrea la s pōl anc catèr c'n al cô multiplichê per se stès, alvènd-el a 'l quadrê:
Tulènd el só diagonêl
- Sènd al quadrê diviśìbil in dū perti cumpàgni da ùna dal só diagonêl, n'ètra manéra per catèr-en la superfìsi cgnusènd-en la diagonêl, l'è quèla 'd pugèr-es a 'l tiuréma 'd Pitàgora, d'indū a druaròm la só diagonèla, ch'la sarèv pò anc l'ipotenùśa ed na só metê triàngulèra, e a tgnaròm còunt che 'l quadrê dl'ipotenùśa 'l è pèr'a la sóma dal quadrê di dū catēt e anc che chi dū chè egl'ìn cumpàgn:
- Sèimper p'r al tiuréma 'd Pitàgora, a psòm catèr dòunca al cô dal quadrê s'a in cgnusòm la diagonêl: , e anc al só perìmeter techènd propi da 'l só diagonêl:
Tulènd i râģ di só serć
- S'a tulòm al râģ R dal serć sircuscrìt a 'l quadrê, la superfìsi la s pōl incòr catèr pinsènd che cal râg R chè 'l è la metê edla diagonêl ch'a-j-òm vìst chè 'd sóver:
- S'a tulòm al râģ r dal serć inscrìt a 'l quadrê, a psòm vèder ch'l è cumpàgn a la metê dal só cô c, e dòunca, per l'alvamèint a 'l quadrê dal cô per catèr-en l'àrea A, a gh'a'rom chè da alvèr a 'l quadrê al dòpi ed cal râģ r chè inscrìt:
In dla giumetrìa mia Evclidéa
In dla giumetrìa mia Evclidéa, al quadrê al s definìs pèra pèra cal polìgon ch'al gh'à i cô e i àngol cumpàgn:
- in dla giumetrìa tonda, al quadrê al gh'à i quater cô ch'i fàn di êrc cunvès a 'l in fóra, e i s śunten cun di àngol ch'egl'ìn piò grand ed 360°/4.
- in dla giumetrìa iperbòlica, al quadrê al gh'à i quater cô ch'i fàn di êrc còunchev a 'l in dèinter, e i s śunten cun di àngol ch'egl'ìn piò cìc ed 360°/4.
-
Al quadrê in dla giumetrìa tonda, in dû al vin scrìt cun la notasiòun ed Schläfli {4,3}
-
Al quadrê in dla giumetrìa Evclidéa, in dû al vin scrìt cun la notasiòun ed Schläfli {4,4}
-
Al quadrê in dla giumetrìa iperbòlica, in dû al vin scrìt cun la notasiòun ed Schläfli {4,5}
Vóś lighèdi
- quadrê (àlgebra)
- cô (giumetrìa)
- nùmer quadrê
- raîś quèdra
- tiuréma 'd Pitàgora
- retàngol
- trapési
- quadrilàter
- aquilòun
- romb
- paralelogràma
- quedradùra dal serć
- réda quadrèda
- supersérć
- quadrê unitàri
Noti e referèinsi
Manéri ed dìr
- (EGL) Fèr quadrèr i còunt, (IT) Far quadrare i conti, stendere un bilancio
- (EGL) Un quèl ch'al n'quèdra mìa, (IT) Qualcosa che non torna esatto, giusto
Èter prugèt
- Wikimedia Commons contiene file multimediali su Quadrê (giometrìa)
Colegamèint estèren
- (EN) Al quadrê in dal sit mathworld.com
- (EN) Un sit ed solusiòun ed probléma, Problem set 1.3.10 dal J. Wilson