Tèimp

 Carpśàn

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn

Na clesìdra

Al tèimp l'è la dimensiòun in dû a 's pèinsa e a 's misûra al scòrer dj avenimèint: acsè a 's pôl sernîr quèl ch' l' è al pasé, al presàint e al futûr. Càl consèt chè ed tèimp l' è acsè cumpliché ch' j filòśòf e j siènsié j gh' àn sèimper pinsè e studiè in sìma.

L'unité ed misùra standard dal Sistèma Internasiunèl (SI) l' è al secònd. Pròpia basèndes int sul secònd a 's definìs el misùri piò gròsi cùma 'l minùt, l' óra, al dè, la smàna, al méś, l' ân, al lùster, al sécol, al milèni.

Al tèimp a 'l pôl èser miśurè, pròpia cùma j ètri dimensiòun dla fìsica. J strumèint per misurèr al tèimp gl' jn j arlòi. Chj arlòi tròp precìs j 's ciàmen crunòmeter. Quî pò vramèint tròp precìs stènd int dàl 2012 gl' jn quî atòmic.

A 's drôva diferàint schèli temporèli cuntìnui a secònda dj càmp: al tèimp universèl, al tèimp atomìc universèl, al tèimp atòmic internasiunèl (TAI), ch' l' è al pòunt ed partèinsa dàgli ètri schèli, al tèimp cuùrdiné universèl (UTC), ch' l' è al stàndard per l'uràri sivìl, al Tèimp Terèster (TT), ecc.

Stòria dal cunsèt ed tèimp

L'umanité l' à sèimper duù pinsèr a la questiòun dj spàsi temporé in dû colochèr in manéra urdnèda j avenimèint: el primi distinsiòun dal tèimp ch' al scòr j tgnìven adré aj fenòmen sìclic astronòmic, cùm' al dè ch' al pàsa int dla nôt, j cambiamèint dla lùna, el diferèinti stagiòun, ch' j àn permìs ed cumprènder mej el scansiòuni temporèl e invintères i calendàrj, ch' j còunten al pasèr dj dè, del smàni, dj méś e dj ân.