Śvedéś: differenze tra le versioni

Naviga nella cronologia in modo interattivo

Differenza successiva →

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto

VisualeWikitesto

In linea

Versione delle 22:53, 8 Zógn 2012

Artéccol in dialètt mudnés

«

Alla människor äro födda fria och lika i värde och rättigheter. De äro utrustade med förnuft och samvete och böra handla gentemot varandra i en anda av broderskap.»

Śvedéś(Dichiarasiòṅ universàla di dirìt ad 'l óm,1948)

«

Tut i èsar umaṅ i nàsan lìbar, cumpàgn in di dirìt e dégn a la stésa manéra. I gh'àṅ la raśòṅ e 'l giudìsi e i gh'aṅ da cumpurtàr-as da fradèi 'l un cun c'l àtar.»

(MUD)

Al Śvedéś (svenska) l'è na léngua ch'la fà part dal grup urientàl dal léngui scandinàvi, cgnusû anc cuma grup setentriunàl dal léngui germànichi, e l'è druàda da piò ad déś migliòṅ ad parsòni stramnàdi in Śvèsia, in soquànti parti dla Finlàndia e in dagl'Ìśuli Åland. Daśvgnénd da la léngua in cumùṅ di antìg Vichìng, al s davśìna dimóndi a 'l Nurvegéś e, in na sèrta manéra, anc a 'l Danéś.

Al Śvedéś 'l è dvintâ la léngua uficiàla dla Śvèsia sōl a far data dal 1 ad Luj dal 2009. La léngua ch'la s dascór al dè 'd incō la s ciàma nusvenska (Śvedéś 'd adès).

Vucàli

Al Śvedéś al gh'à dimóndi più vucàli in cunfrònt a 'l emigliàṅ. I pōlan èsar lunghi (in gènar prima dna cunsunànta curta) o curti (in gènar prima dna cunsunànta lunga).

Létra	IPA	Descrisiòṅ	Eśèmpi
a	[a]	cuma la A ad mat	matt [matː]
a	[ɑː]	--	mat [mɑːt]
e	[ɛ]	cuma la E ad bèl	hell [hɛlː]
	[eː]	cuma la E ad lē	hel [heːl]
	[æ]	cuma la E ad pés ['pes], dita da 'n mudnéś ad sità ['pæs]	herr [hærː]
o	[ɔ]	cuma la O 'd òt	moll [mɔlː]
	[ʊ]	cuma la O ad fó dita da 'n mudnéś ad sità ['fʊ]	bott [bʊt]
	[uː]	cuma la U ad dū	fot [fuːt]
	[oː]	cuma la O ad fiōl	[soːn]
u	[ɵ]	--	full [fɵl]
u	[ʉː]	--	ful [fʉːl]
y	[ʏ]	--	syll [sʏll]
y	[yː]	--	syl [syːl]
å	[ɔ]	cuma la O 'd òć	lång [lɔŋː]
å	[oː]	cuma la O ad śōg	mål [moːl]
ä	[ɛ]	cuma la E ad sènt	häll [hɛlː]
	[ɛː]	cuma la E ad magnê dita da 'n Mudnéś ad sità	häl [hɛːl]
	[æ]	cuma la E ad Sécia ['seʧa] dita da 'n Mudnéś ad sità ['sæʧa]	ärt
	[æː]	--	här [hæːr]
ö	[œ]	cuma la O ad fóra ['fora] dita da 'n Mantṿàṅ ['fœra]	nött [nœtː]
	[øː]	--	nöt [nøːt]
	[œː]	--	öra [ˈœːra]

Cunsunànti

	Làbar		Làb'r e Dènt		Dènt			Alvèul	Palâ		Vēl		Góla
Stóp	p	b			t	d					k	g
Davśinànt				v			l	r		j			h
Fricâ			f		s				ɕ		ɧ
Vibrànt
Naśàŀ	m				n						ŋ

Gramàtica

Sustantìṿ

Al Śvedéś, cum a sucèd da spés in dal léngui germànichi, al gh'à al gènar nèutar, ma, cuntrariamènt a 'l Tedèsch, al n fà briśa difarénsa fra paròli fémni e masći, miténd-li insém in un grup dit gènar cumùṅ.

I sustantìṿ i pōlan èsar singulàr o plurài.

sustantìṿ ad gènar cumùṅ (> 80% a 'l incìrca)
- a s śònta -er: vän → vänner (un amìg – di amìg)
- a s śònta -ar: häst → hästar (cavàl – cavài); pojke → pojkar (un baghét – di baghét)
- a s śònta -or (p'r i nóm ch'i finìsan in A): matta → mattor (un tapē - di tapē)
- a s fà 'n cambi ad vucàl: hand → händer (na maṅ – dal maṅ); man → män ('n óm – di óm); bror → bröder (fradèl – fradèi)

sustantìṿ ad gènar nèutar (< 20% a 'l incìrca)
- i rèstan cumpàgn: bord → bord (tàvul – tàvui)
- a s śònta -n (p'r i nóm ch'i finìsan par vucàl): äpple → äpplen (un póm – di póm)

@@ Riga 9: / Riga 9: @@
 Al '''Śvedéś''' (''svenska'') l'è na léngua ch'la fà part dal grup urientàl dal léngui scandinàvi, cgnusû anc cuma grup setentriunàl dal léngui germànichi, e l'è druàda da piò ad déś migliòṅ ad parsòni stramnàdi in [[Śvèsia]], in soquànti parti dla [[Finlàndia]] e in dagl'[[Ìśuli Åland]]. Daśvgnénd da la léngua in cumùṅ di antìg [[Vichìng]], al s davśìna dimóndi a 'l [[Nurvegéś]] e, in na sèrta manéra, anc a 'l [[Danéś]].
-Al Śvedéś 'l è dvintâ la léngua uficiàla dla [[Śvèsia]] sōl a far data dal 1 ad Luj dal 2009.
+Al Śvedéś 'l è dvintâ la léngua uficiàla dla [[Śvèsia]] sōl a far data dal 1 ad Luj dal 2009. La léngua ch'la s dascór al dè 'd incō la s ciàma ''nusvenska'' (''Śvedéś 'd adès'').
 == Vucàli ==
@@ Riga 71: / Riga 71: @@
 | rowspan="2" | y
 | [ʏ]
+| --
-| cuma la U da subìt [su'bit] dita da 'n Guastaléś [sʏ'bit]
 | [[:Media:sv-syll.ogg|syll]] [sʏll]
 |-
@@ Riga 180: / Riga 180: @@
 |
 |}
+== Gramàtica ==
+=== Sustantìṿ ===
+Al Śvedéś, cum a sucèd da spés in dal léngui germànichi, al gh'à al gènar ''nèutar'', ma, cuntrariamènt a 'l [[Tedèsch]], al n fà briśa difarénsa fra paròli fémni e masći, miténd-li insém in un grup dit ''gènar cumùṅ''.
+I sustantìṿ i pōlan èsar singulàr o plurài.
+* sustantìṿ ad gènar cumùṅ <small>(> 80% a 'l incìrca)</small>
+** a s śònta '''-er''': vän → vänner ''(un amìg – di amìg)''
+** a s śònta '''-ar''': häst → hästar ''(cavàl – cavài)''; pojke → pojkar ''(un baghét – di baghét)''
+** a s śònta '''-or''' (p'r i nóm ch'i finìsan in ''A''): matta → mattor ''(un tapē - di tapē)''
+** a s fà 'n cambi ad vucàl: hand → händer ''(na maṅ – dal maṅ)''; man → män ''('n óm – di óm)''; bror → bröder ''(fradèl – fradèi)''
+* sustantìṿ ad gènar nèutar <small>(< 20% a 'l incìrca)</small>
+** i rèstan cumpàgn: bord → bord (tàvul – tàvui)
+** a s śònta '''-n''' (p'r i nóm ch'i finìsan par vucàl): äpple → äpplen (un póm – di póm)
 [[Categoria:LINGUISTICA|Śvedéś]]