Sânt'Ilâri

Artécol in dialèt arzân

Sant'Ilario d'EnzaSânt'Ilâri

ProvinciaPruvînciaPruvénziaPruvèinsa

di Reggio nell'Emiliaed Rèz

AbitantiAbitântAbitàntAbitànt

(febbraio 2007fervêr dal 2007)

10 447

SuperficieMetradûraEstensiånEstensiòun

(517 ab/km²)

20,19km²

AltitudineAltèsaAltazzaAltèssa

59m

Pref.tel. / CAPPrefés e côdisPreféss e côdgPreféss e còdiṡ

0522 / 42049

Cod.ISTAT/catastoCod.ISTAT/catâstCod. ISTAT/catâstCod.ISTAT/catàst

035039 / I342

CoordinatePuṣisiòunPuṡiziånPusisiòun

44°45′38″N, 10°27′05″E

Nome abitantiNòm di abitàntNuminâja

Santilariesiquî ed Sânt'Ilâri

Santo patronoSânt prutetòurSant prutetåurSànt prutetór

(10 dicembre10 ed desèmber)

Sant'EulaliaSânta Lâlia

FrazioniVéliFraziónFrasiòun

Calernola Duchèsa (Calerno in italiân)

Comuni contiguiCmûni ṣvinântCmóṅni ataîṡCumùn tachèdi

(nord) Gattatico, Campegine, (est) Reggio nell'Emilia, (sud) Montecchio Emilia, (ovest) Montechiarugolo (PR) e Parma (PR)(mezanôt) Gatâtich, Campéṣen, (matèina) Rèz, (mezdé) Muntèc, (sira) Muntc'róghel (PR) e Pêrma (PR)

Sito istituzionaleSît dla cmûnaSît dla cmóṅnaSit dal cumùn

www.comune.santilariodenza.re.it

SindacoSéndechSénndicSéndech

(13/06/04)

Sveno Ferri

Tel. comuneTel. cmónaTel. cmóṅnaTel. cumùn

0522-902811

Email comuneEmail cmónaPòsta eletrònica cmóṅnaEmail cumùn

segreteria@comune.santilariodenza.re.it

Evoluzione demograficaCambiamèint dal nómer di abitânt int al tèimpCanbiamänt dal nómmer di abitànt int al tänpCambiamèint dal nómmer di abitànt in dal tèimp

(anno)(ân)(àn)

(abitanti)(abitânt)(abitànt)(abitànt)

1861

3 962

1871

3 979

1881

3 941

1901

3 969

1911

4 266

1921

4 600

1931

4 689

1936

4 668

1951

4 908

1961

5 518

1971

8 013

1981

9 347

1991

9 237

2001

9 702

2007

10 447

Dati Nómer ed l'Nómmer dlNómmer ed l'ISTAT - grâfica dla Vichipêdia.- grâfica dla Vichipêdia

Sant’Ilâri (Sant'Ilario d'Enza in italiân) l’é un cmûn ed circa 10.000 abitânt int la pruvîncia ed Rèz.

Al nòm

Sant’Ilâri l’êra ciamê’ ind l’ antichitê Sânt’Eulalia, ch' l'é al tétol ed la Cēṣa parochiêla; al nòm l'é stê cambiê in Sant’Ilâri, probabilmèint per la preṣèinsa ed l' Hospitale S.Hilarii, pôst ed ripôṣ e arsôr per i pelegrèin che fêven l'antîga Via Emélia. Al nòm Sant’Ilâri a's vèd la prèma vôlta in un documèint uficêl int al 1714, ânca se al s' câta bèle int la "Chronica" ed Pèrma dal frê Salimbene int al 1233. Al Cmûn ed Sant’Ilâri al tôṣ al nòm d'adès int al 1862 quând, cun la dmânda dal Guvernadōr ed l' Emélia, al Cunséli comunêl l'à stabilî d' unîr al nòm Sant’Ilâri la spiegasiòun "d’Èinsa", atravêrs còst al pôst al pōl èser catê subét e spartî da quî cun l'istès nòm.

Stòria

Int al peréiod ed l’impêr rumân al pôst dóve adès a gh'é Sant’Ilâri l'êra cun bòuna probabilitê un bôregh ed la sitê ed Tannetum, còst l'é sostgnû da la preṣèinsa ed dimòndi tòmbi rumân, catêdi specialmèint ind al secònda metê dal XIX sècol. Cun la caschêda ed l’impêr rumân ind la zôna égh vînen dal popolasiòun d' urègin bârbera, cme testimônia la lapîda ed la tòmba ed “Mavarta” (cun la dâta tr’ al 487 e al 510 d.C.), scréta in carâter barbârich; dôp l’ é stêda la vôlta dal popolasiòun d’ urègin longobêrda, cme testimuniê da divêrs rèst antîgh catê ind al teritōri santilarièiṣ. L’é stêda pó la vôlta dal popolasiòun frânchi (VIII – IX sècolo) e óngheri (X sècol). Ind al peréiod ed Carlo Magno (774-814) la pēv ed SAnt’Eulalia l’êra ed sicûr sòta la Diòceṣa ed Pèrma insèm a Campéṣen, Gàida, Calēren, pêrt ed Queriêgh, Bibiân e Bêrch. Finî al peréiod di ungarèiṣ la popolasiòun l’êra turnêda a ‘n’ ativitê pió stâbila, mó l’é ind i sècol XI, XII e XIII che la via Emélia la vèd crèser i trâfich e l’ é in sté peréiod che vînen fât divêrs “hospitali”, tra quisché còl ch' l‘ à dê al nòm a Sant’Ilâri. In chî ân l’é Sânt’Eulalia l’êra préma dal cuntêd, pó dal Duchê ed Pérma e l’êra un cmûn cèch ch’ al dipendîva da la giurisdisiòun ed Muntèc. Dal 1349 al 1403 Muntèc e al sô véli êren stêdi dêdi da i Visconti al capitân ed vintûra Alberico da Barbiano; int al 1404 Muntèc e i sô teritôri êren stê vindû a Ottobono Terzi. A la só môrt al peperietê j êren pasêdi sóta la sgnurèia ed j Estèins, pó Sânt’Eulalia l’êra turnêda al Duchêt ed Pèrma e sōl int al 1428 l’êra pasê dal tót a j Estèins e jostapûnt cme pêrta dal Marcheṣê ed Muntèc. Al pusès estèins, ânca se cun stôri ṣfalsêdi, l’armâgn fîno al 1796, oséja fîn al’uniòun a la Repóblica arzâna ed Sant’Ilâri e Calēren, che s’ êren stachê da Muntèc per unîres in un lèber cmûn. Ed conseguèinsa int al 1797 Sant’Ilâri al fêva pêrt dal Dipartimèint dal Cróstel ed la Repóblica Cispadâna. Al Cmûn ed Sant’Ilâri a gh’êren stêdi unîdi al frasiòun ed Calēren e Gàida. Al peréiod dôp l’é stê incòra ‘na vôlta convûls a câvṣa dal guèri napoleônichi, a gh’é stê un cûrt artōren d’ j estèins e a la fîn cun la creasiòun, int al 1800, ed la Repóblica Italiâna da pêrt ed Napoleòun, che dôp la s’é cambiêda 1805 in Règn d’Itâlia. Int al Règn d’Itâlia napoleônic Sant’Ilâri l’êra cmûn indipendèint. Int al 1814 al Cmûn al gh’îva dèinter Sant’Ilâri, Calēren, Gàida, Tanêto e Marturân. Int al 1815 cun la restaurasiòun êren artōrnen j Estèins mó Sant’Ilâri l’êra ermêṣ cmûn indipendèint fîn al 1 znêr 1828, quând dôp ‘na nôva urganiṣasiòun ed l’aministrasiòun l’êra ste unî a Muntèc. Int al 1859 la vitôria di frânco-piemontèiṣ a Magenta l’à més fîn per sèimper al pusès estèins e a gh’é stê l’uniòun al Règn ed Sardègna, a la fîn, a partîr dal 1° znêr 1860 al ditadōr Farini l’à prumôs Sant’Ilâri a cmûn indipendèint cun la zûta ed la véla ed Calēren. Al 23 mêrs 1860 l’é stêda fâta la préma riuniòun dal Cunsèli comunêl ed Sant’Ilâri cun presidèint al Séndegh Gasparotti Andrea.

Materiêl pr'andêregh in fònda

(manca)Lésta di léber e documèint impurtântLésta di lébber e documèint impurtantBibliografia ed opere di riferimento:

1. Alfredo Gianolio - Sant'Ilario d'Enza dall'Unita d'Italia alla Liberazione : storia e cronaca - Sant'Ilario d'Enza : Comune, 1998
2. G. Ambrosetti, R. Macellari, L. Malnati Sant'Ilario d'Enza : l'età della colonizzazione etrusca : strade, villaggi, sepolcreti - Reggio Emilia : s.e., 1989
3. Lina Violi - Sant'Ilario d'Enza dal medioevo all'unità d'Italia : storia e cronaca - Sant'Ilario d'Enza : Comune, 1996
4. Sant'Ilario d'Enza: Guida informativa. - Reggio Emilia : Noana, 199

((manca)Nôta: sta pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da it: Sant'IlarioNota: sta pagina chè l'é steda tradòta da it: Sant'IlarioNota: pagina inizialmente tradotta a partire da it: Sant'Ilario)

Comuni della provincia di Reggio Emilia (tradurre)I cmûn ed la pruvîncia ed Rèz

Albinèa · Bagnōl in Piân · Baîṣ · Bibiân · Bresèl · Burèt · Buṣâna · Cadelbôsch ed Sōver · Campagnōla · Campéṣen · Canòsa · Carpnèida · Caşalgrând · Caṣîna · Castelnōv di Mûnt · Castelnōv ed Sòt · Castlarân · Culâgna · Curèz · Fâbrich · Gatâtich · Gualtēr · Guastâla · Ligûnchi · Lusêra · Muntèc · Nuvalêra · Puvî · Quâter Castē · Queriêgh · Ramṣèit · Ré Salṣêr · Rèz · Rezōl · Rôl · Rubēra · Sân Martèin · Sânt'Ilâri · Sân Pôl · Scandiân · Toân · Véla Mnôs · Vèt · Viân · Vsân