Giovanni Verga: differenze tra le versioni
Nessun oggetto della modifica |
Nessun oggetto della modifica |
||
Riga 4: | Riga 4: | ||
'''Giovanni Carmelo Verga''' ([[Catàgna]], 2 ad Setémbar dal 1840 – [[Catàgna]], 27 ad Śnar dal 1922) 'l è stâ un scritór itagliàṅ, cunsiderâ al più grand espunènt dal [[verìśum]]. In dla sò vita 'l è anc stâ numinâ senadór dal [[Regn 'd Itàglia]]. |
'''Giovanni Carmelo Verga''' ([[Catàgna]], 2 ad Setémbar dal 1840 – [[Catàgna]], 27 ad Śnar dal 1922) 'l è stâ un scritór itagliàṅ, cunsiderâ al più grand espunènt dal [[verìśum]]. In dla sò vita 'l è anc stâ numinâ senadór dal [[Regn 'd Itàglia]]. |
||
[[File:Giovanni-Verga.jpg| |
[[File:Giovanni-Verga.jpg|160px|thumb|right|Giovanni Verga]] |
||
== Biugrafìa == |
== Biugrafìa == |
||
Riga 50: | Riga 50: | ||
In dal 1887 al fà gnir fóra la racòlta '''Vagabondaggio''', in du a s cata la nuvèla '''Nanni Volpe''', mèntar du an dòp a véd la luś la versiòṅ definitìva dal rumànś '''Mastro Don Gesualdo''' e pò al taca a lauràr a '''La duchessa di Leyra''', n'òpra mai finìda. |
In dal 1887 al fà gnir fóra la racòlta '''Vagabondaggio''', in du a s cata la nuvèla '''Nanni Volpe''', mèntar du an dòp a véd la luś la versiòṅ definitìva dal rumànś '''Mastro Don Gesualdo''' e pò al taca a lauràr a '''La duchessa di Leyra''', n'òpra mai finìda. |
||
{{CITAZIONE2|Nanni Volpe, nei suoi begli anni, aveva pensato soltanto a far la roba. - Testa fine di villano, e spalle grosse - grosse per portarci trent'anni la zappa, e le bisacce, e il sole, e la pioggia. Quando gli altri giovani della sua età correvano dietro le gonnelle, oppure all'osteria, egli portava paglia al nido, come diceva lui: oggi un pezzetto di chiusa, domani quattro tegole al sole: tutto pane che si levava di bocca, sangue del suo sangue, che si mutava in terra e sassi. Allorché il nido fu pronto, finalmente, Nanni Volpe aveva cinquant'anni, la schiena rotta, la faccia lavorata come un campo; ma ci aveva pure belle tenute al piano, una vigna in collina, la casa col solaio, e ogni ben di Dio. La domenica, quando scendeva in piazza, col vestito di panno blu, tutti gli facevano largo, persino le donne, vedove o zitelle, sapendo che ora, fatta la casa, ci voleva la padrona. Egli non diceva di no, anzi, ci stava pensando. Però faceva le cose adagio, da uomo uso ad allungare il passo secondo la gamba. Vedova non la voleva, ché vi buttano ogni momento in faccia il primo marito; giovinetta di primo pelo neppure, per non entrare subito nella confraternita, diceva lui. Aveva messo gli occhi sulla figliuola di comare Sènzia la Nana, una ragazza quieta del vicinato, cucita sempre al telaio, che non si vedeva alla finestra neppure la domenica, e sino ai ventott'anni non aveva avuto un cane che le abbaiasse dietro...|Nanni Volpe, in di sò an più bèi, 'l iva pinsâ sól a muciàr sù dla ròba. - Tèsta fina ad vilàṅ, e spali gròsi - gròsi par purtàr-ag in sima la sapa par trént'an, e al sachéti, e al sól, e l'aqua ch'a vèṅ śò. Quand i àtar śóvan di sò an i curìvan a drē al stanéli, o a l' |
{{CITAZIONE2|Nanni Volpe, nei suoi begli anni, aveva pensato soltanto a far la roba. - Testa fine di villano, e spalle grosse - grosse per portarci trent'anni la zappa, e le bisacce, e il sole, e la pioggia. Quando gli altri giovani della sua età correvano dietro le gonnelle, oppure all'osteria, egli portava paglia al nido, come diceva lui: oggi un pezzetto di chiusa, domani quattro tegole al sole: tutto pane che si levava di bocca, sangue del suo sangue, che si mutava in terra e sassi. Allorché il nido fu pronto, finalmente, Nanni Volpe aveva cinquant'anni, la schiena rotta, la faccia lavorata come un campo; ma ci aveva pure belle tenute al piano, una vigna in collina, la casa col solaio, e ogni ben di Dio. La domenica, quando scendeva in piazza, col vestito di panno blu, tutti gli facevano largo, persino le donne, vedove o zitelle, sapendo che ora, fatta la casa, ci voleva la padrona. Egli non diceva di no, anzi, ci stava pensando. Però faceva le cose adagio, da uomo uso ad allungare il passo secondo la gamba. Vedova non la voleva, ché vi buttano ogni momento in faccia il primo marito; giovinetta di primo pelo neppure, per non entrare subito nella confraternita, diceva lui. Aveva messo gli occhi sulla figliuola di comare Sènzia la Nana, una ragazza quieta del vicinato, cucita sempre al telaio, che non si vedeva alla finestra neppure la domenica, e sino ai ventott'anni non aveva avuto un cane che le abbaiasse dietro...|Nanni Volpe, in di sò an più bèi, 'l iva pinsâ sól a muciàr sù dla ròba. - Tèsta fina ad vilàṅ, e spali gròsi - gròsi par purtàr-ag in sima la sapa par trént'an, e al sachéti, e al sól, e l'aqua ch'a vèṅ śò. Quand i àtar śóvan di sò an i curìvan a drē al stanéli, o a l'ustarìa, lì lò al purtàva la paja a 'l gnal, cum al dgiva lò: incō un pès ad ramàda, dman quàtar cóp al sól: tut paṅ ch'al s tulìva da la bóca, sangṿ dal sò sangṿ, ch'al dvintàva dla tèra e di giaròṅ. Quand al gnal al fu prònt, a la fiṅ, Nanni Volpe al gh'iva sinquànt'an, la schina róta, al grugn laurâ cum un camp; ma al gh'iva anc un bèl pudér in dal piàṅ, na viggna in culìna, la cà cun al sò tasèl mòrt, incòsa. La Dménga, quand 'l andàva in piàsa, cun al vistî ad pan blu, tut chi àtar i s fàvan da na banda, anc al dóni, védṿi o puti, savénd ch'adès, fata la cà, a gh vliva la padróna. Lì lò al n dgiva minga ad nò, tut àtar, 'l éra drē a pinsàr-ag. Parò al fava al ròbi adàśi, da óm sòlit a ślungàr al pas secónd la gamba. Védṿa al n la vliva briśa, parchè i tìran fóra cuntinuamènt al prim marè; śuvnóta ad prim pèl gnanc, par n andàr mia subìt in dla cunfratèrnita, al dgiva lò. 'L iva butâ i òć adòs a la fióla dla śgnóra Sènzia la Nana, na baghéta bòna dal vśinâ, cuśìda sèmpar al tlar, ch'la n sa vdiva a la fnèstra gnanc la Dménga, e fiṅ a vint-i-òt an la n iva mai abû gnanc un caṅ ch'al gh baìs a drē...|'''Nanni Volpe''', ''1887''|DIALETTO={{Mud}}|LINGUA={{It}}}} |
||
Prima ad murìr par 'n [[ictus]] in dal 1922 al dvénta senadór dal Régn. |
Prima ad murìr par 'n [[ictus]] in dal 1922 al dvénta senadór dal Régn. |
||
== Òpri == |
== Òpri == |
||
[[File:Catania_Giovanni_Verga.jpg|190px|thumb|right|Giovanni Verga quand al gh'iva 30 an]] |
|||
=== Rumànś === |
=== Rumànś === |
||
* ''Amore e Patria'' <small>(1856-1857)</small> |
* ''Amore e Patria'' <small>(1856-1857)</small> |
||
Riga 106: | Riga 109: | ||
* ''La lupa'' <small>(1996)</small> dirét par [[Gabriele Lavia]] cun [[Monica Guerritore]], [[Michele Placido]] e [[Raoul Bova]]. |
* ''La lupa'' <small>(1996)</small> dirét par [[Gabriele Lavia]] cun [[Monica Guerritore]], [[Michele Placido]] e [[Raoul Bova]]. |
||
* ''Rosso Malpelo'' <small>(2007)</small> dirét par [[Pasquale Scimeca]]. |
* ''Rosso Malpelo'' <small>(2007)</small> dirét par [[Pasquale Scimeca]]. |
||
== Culegamènt estéran == |
|||
* {{it}} [http://www.liberliber.it/biblioteca/v/verga/tutte_le_novelle/html/index.htm/ Tut al sò nuvèli] |
|||
[[Categoria:LETTERATURA|Verga Giovanni]] |
[[Categoria:LETTERATURA|Verga Giovanni]] |
Versione delle 03:05, 12 feb 2011
Artéccol in dialètt mudnés
Giovanni Carmelo Verga (Catàgna, 2 ad Setémbar dal 1840 – Catàgna, 27 ad Śnar dal 1922) 'l è stâ un scritór itagliàṅ, cunsiderâ al più grand espunènt dal verìśum. In dla sò vita 'l è anc stâ numinâ senadór dal Regn 'd Itàglia.
Biugrafìa
Giovanni Carmelo Verga 'l è al fiól ad Giovanni Battista Catalano ad Vizzini, anvō di baròṅ ad Fontanabianca. Anc sò màdar, Caterina Di Mauro, la daśgniva da na famìja impurtànta ad burghéś ad Catàgna mèntar sò nunòṅ l' éra un carbunàr e pò un deputâ dal parlamènt sicigliàṅ.
A gh'è na dìsputa sul lóg e la data ad nàsita dal scritór. Soquànt i crédan ch'al sia nâ a Vizzini mèntar 'l è pròpria lò a mètar in dubi ch'al sia nâ al gióran 2, in na létra mandàda a Benedetto Croce, dgénd ch'a gh'è al caś ch'al dè giust al sia 'l 8.
Verga, dòp i prim studi a la scóla ad Francesco Carrara, al cuntìnua pò a far-al da don Antonio Abate, scritór e patriòt republicàṅ. Da lò al tóś al gust leteràri rumàntic e al patriutìśum. Abate al fava lèśar a i sò sculàr gl'òpri ad Dante Alighieri, Petrarca, Ludovico Ariosto, Torquato Tasso, Vincenzo Monti, Alessandro Manzoni e dal pàgini dl'Estètica 'd Hegel.
In dal 1854, par cólpa dn'epidemìa ad culéra, la sò famìja la cata rifùǵ in dal campàgni ad Tèbidi. Al gh turnarà anc in dal 1855 p'r al stés mutìṿ. I arcòrd ad cal perìud lè, ligâ al sò primi stòri ad vita da śóvan in di camp, i daṅ ispirasiòṅ a dimóndi dal sò nuvèli, cuma Cavalleria rusticana e Jeli il pastore, in śònta al rumànś Mastro don Gesualdo.
A sól quin'ś-an, fra 'l 1856 e 'l 1857, Verga al scris al sò prim rumànś, ispirâ a 'l Risurgimènt, Amore e patria rimàst inèdit. Al rumanś 'l iva utgnû un giudìsi puśitìv da Abate ma al mìstar ad latìn, don Mario Torrisi, al pinsàva ch'al fus aśèrb e donchìna 'l iva cunvìns Verga a n al publicàr-al minga. Dòp èsar-'s iscrìt a Léś a l'Università ad Catàgna in dal 1958 al dècid tri an dòp ad mulàr al córs par tacàr a scrìvar. Cun i bèsi ch'al gh'iva dat sò pàdar par studiàr, Verga al fà gnir fóra a sò spéśi al lìbar I carbonari della montagna (1861- 1862), un rumànś stòric ch'al dascurìva di fat dla Carbunerìa calabréśa còntra al disputìśum napuleònic ad Murat.
In dal 1860 al riva in Sicìglia Giuseppe Garibaldi e Verga al decìd ad dar al sò servìsi a la Guardia Nasiunàla par quàt'r an e al ciàpa in cambi 3.100 franch 'd in alóra (a 'l incìrca 1,60 euro 'd adès).
Du an dòp Verga al fà gnir fóra la sò prima nuvèla verìsta Casa da thè par la rivìsta L'Italia contemporanea.
In dal 1965 al s trasferìs a Firänz e, durànt la sò permanénsa in dla sità tuscàna, i védan la luś du di sò rumànś: Una peccatrice e Storia di una capinera.
In dal 1872 al spatìna a Milàn e al gh'a stà in fiṅ al 1893 publicànd Eva, Nedda, Eros, Tigre reale e la nuvèla Rosso Malpelo par la rivìsta Il Fanfulla.
Al 5 ad Dicémbar dal 1878 Verga al tórna par pòc méś a Catàgna in séguit a la mòrt ad sò màdar. 'L è un brut mumènt par lò quand al patìs anc la depresiòṅ. In dl'Istâ dal 1879 al tórna a Milàn e al fà gnir fóra in sequénsa Fantasticheria, Jeli il Pastore e àtri soquànti nuvèli ch'i sarànan pò muciàdi sù in dla racòlta Vita dei campi in dal 1880, cuma La lupa.
In dal 1881 i védan la luś i prim epiśòdi 'd I Malavoglia in sla rivìsta Nuova Antologia e pò anc fat sù su lìbar ma al rumànś al n gh à minga sucès, ansi, par dir-la cun al paròli ad Verga, «I Malavoglia i aṅ fat fiàsc, un fiàsc pîṅ e cumplét. A part Boito e Gualdo, ch'i 'n àṅ dascórs bèṅ, dimóndi àtar, Treves par prim, i 'n aṅ dit mal».
Du an dòp 'l è al tùran ad Novelle rusticane na racòlta ad dódas nuvèli cun dèntar Malaria, La roba e Pane nero.
In dal 1884 Verga al pòrta cun sucès la sò nuvèla Cavalleria rusticana a teàtar a Turén. Eleonora Duse la fà la part ad Santuzza mèntar Flavio Andò quéla ad Turiddu. Un destìṅ difarènt al gh'à invéci 'l adatamènt dal sò nuvèla Il canarino del n. 15, stòria dna baghéta daśgrasiàda cun un mal incuràbil, scrìta par Per le vie dal 1883. Al 16 ad Maǵ dal 1885 al la pòrta al Teàtar Manzoni ad Milàn cun al tìtul In portineria ma stavòlta la gh và mal.
P'r al fat ch'al n gh la cavàva minga a purtàr avànti cum al vliva al Ciclo di Vint e par cólpa 'd un mumènt difìcil dal punt ad vista ecunòmic, ch'al gh purtàva un malèsar psiculógic, Verga al decìd ad turnàr in Sicìglia.
In dal 1887 al fà gnir fóra la racòlta Vagabondaggio, in du a s cata la nuvèla Nanni Volpe, mèntar du an dòp a véd la luś la versiòṅ definitìva dal rumànś Mastro Don Gesualdo e pò al taca a lauràr a La duchessa di Leyra, n'òpra mai finìda.
Prima ad murìr par 'n ictus in dal 1922 al dvénta senadór dal Régn.
Òpri
Rumànś
- Amore e Patria (1856-1857)
- I Carbonari della Montagna, (1861-1862)
- Sulle lagune, (1862-1863)
- Una peccatrice, (1866)
- Storia di una capinera, (1871)
- Eva, (1873)
- Eros, (1875)
- Tigre reale, (1875)
- I Malavoglia, (1881)
- Il marito di Elena, (1882)
- Mastro Don Gesualdo, (1889)
- Dal tuo al mio, (1906)
- La duchessa di Leyra (minga finî)
Nuvèli
- Nedda, (1874)
- Primavera e altri racconti, (1876)
- Rosso Malpelo, (1878)
- Vita dei campi, (1880)
- Pane nero, (1882)
- Novelle rusticane, (1883)
- Per le vie, (1883)
- Drammi intimi, (1884)
- Vagabondaggio, (1887)
- I ricordi del capitano d'Arce, (1891)
- Don Candeloro e C., (1894)
- Una capanna e il tuo cuore, (1992) dòp ch'l è mòrt
Versiòṅ a Teàtar
- I nuovi tartufi (1865-1866)
- Rose caduche (1867)
- L'onore I (1869)
- L'onore II
- Cavalleria rusticana (1884)
- In portineria (1885)
- La lupa (1886)
- Dopo (1886)
- Mastro Don Gesualdo (1889)
- Cavalleria rusticana (1896)
- La caccia al lupo (1901)
- La caccia alla volpe (1901)
- Dal tuo al mio (1903)
Versiòṅ al cìnema
- Tigre reale (1916) dirét par Piero Fosco.
- La terra trema (1948) dirét par Luchino Visconti, trat da I Malavoglia.
- Bronte - Cronaca di un massacro che i libri di storia non hanno raccontato (1972) dirét par Florestano Vancini, trat da Libertà.
- Storia di una capinera (1993) dirét par Franco Zeffirelli cun Vanessa Redgrave.
- La lupa (1996) dirét par Gabriele Lavia cun Monica Guerritore, Michele Placido e Raoul Bova.
- Rosso Malpelo (2007) dirét par Pasquale Scimeca.