Prēda ed Bişmântva: differenze tra le versioni
m Robó - quistiòun d'ortografèia in arzân |
mNessun oggetto della modifica |
||
| Riga 21: | Riga 21: | ||
Catêdi ed lavōr fât a mân in prêda e pcòun cerâmich catê inséma a la rôcia testimônien la presènsa umâna in tèmp antîgh.<br /> |
Catêdi ed lavōr fât a mân in prêda e pcòun cerâmich catê inséma a la rôcia testimônien la presènsa umâna in tèmp antîgh.<br /> |
||
In època bizantèina inséma al rîvi ed la prêda gh’é stê tirê só ‘na furtèsa difensîva. Inséma al ruvîni de sté costrusiòun, int al XVIII sècol gh’é stê tirê só, al gh’é incòra al dé d’incô, l’ èrem bedetèin cun atâch ‘na cēṣa avêrta al póblich.<br /> |
In època bizantèina inséma al rîvi ed la prêda gh’é stê tirê só ‘na furtèsa difensîva. Inséma al ruvîni de sté costrusiòun, int al XVIII sècol gh’é stê tirê só, al gh’é incòra al dé d’incô, l’ èrem bedetèin cun atâch ‘na cēṣa avêrta al póblich.<br /> |
||
Al teritôri l’é stê |
Al teritôri l’é stê fèdev ed la faméja ''Dallo da Bismantova'' fîn al XVI sècol , quând l’é dvintê pêrt dal pusès di j [[Este]]. Int al 1859 l’é dvintê pêrt ed l’ apèina fât cmûn ed [[Castelnōv di Mûnt]].<br /> |
||
Al prémi scalêdi, in època modêrna, a cumîncen da l'inési dal XX sècolo, quând în sgnêdi al véi e i sintêr incòra in uṣ. |
Al prémi scalêdi, in època modêrna, a cumîncen da l'inési dal XX sècolo, quând în sgnêdi al véi e i sintêr incòra in uṣ. |
||
Versione delle 21:19, 21 Mâg 2008
Artécol in dialèt arzân
La Prêda ed Bismântva ( Pietra di Bismantova in italiân) l’é ‘na carateréstica furmasiòun ‘’geolôgica’’ ed l' Apenèin arzân, ind al cmûn ed Castelnōv di Mûnt, paèiṣ che al vîn só al sô fêldi e in pruvîncia ed Rèz, a 45 km dal Cèinter principêl. A’s presèinta cme ‘na strèta e êlta spianêda cun al parèidi a strapiòmb dal tóti al pêrt, ch’ al 's vèd isolê tr’ al muntâgni ed j apenèin.
Geologéia
La Prêda l’é costituîda da ‘na rôcia ed prêda da depôsit ed séngia sōvra un livèl ed mêrni, al tót al s’è uriginê cme fònd marèin int al peréiod ‘’miocènich’’. A gh’în dèinter di gós ed cunchéli i e rèst insasî carateréstich ed ‘n’ambiĵnt ‘d un paèis africân.
La sfisurasiòun e la rutûra a pès e pcòun gnûdi dôp dal livèl ed la prêda, seguîda da la ruṣghêda, l’à lassê intâta la pursiòun ed lâstra ch’ l' a’s vèd incô, lòunga 1 km, lêrga 240 mêter e êlta 300 mêter rispèt a la pianûra aṣvèin. La séma ‘d la Prêda la rîva a 1047 mêter inséma al livèl dal mêr.
Al piânti, al j êrbi e al bèsti ed la zôna
La séma spiâna ed la rôcia l’é in grând pêrta a prê e parsielmèint buschîva. În presèint albarèin cme la linsōla, al zèiver, al bôch biânch, la znèstra, la brógna e la rōsa salvâdegh. Êlber da séma per la magiōr pêrta în la rurèla, al sèr, l' âser, al carpanèin e al téli. Inséma al spurgînsi ed la rôcia a s’ în adatêdi gèner adâti a j ambiĵnt sèch cme al tém.
L'êlta spianêda e la zôna d’atōrna în pîn ed bèsti salvâdegh cme al cinghiêl, vōlpi, tâs, caveirōl, lêvri, rés e uṣê zanfadōr.
Stòria
Catêdi ed lavōr fât a mân in prêda e pcòun cerâmich catê inséma a la rôcia testimônien la presènsa umâna in tèmp antîgh.
In època bizantèina inséma al rîvi ed la prêda gh’é stê tirê só ‘na furtèsa difensîva. Inséma al ruvîni de sté costrusiòun, int al XVIII sècol gh’é stê tirê só, al gh’é incòra al dé d’incô, l’ èrem bedetèin cun atâch ‘na cēṣa avêrta al póblich.
Al teritôri l’é stê fèdev ed la faméja Dallo da Bismantova fîn al XVI sècol , quând l’é dvintê pêrt dal pusès di j Este. Int al 1859 l’é dvintê pêrt ed l’ apèina fât cmûn ed Castelnōv di Mûnt.
Al prémi scalêdi, in època modêrna, a cumîncen da l'inési dal XX sècolo, quând în sgnêdi al véi e i sintêr incòra in uṣ.
Per rivêregh
Dal parchèg dal mâchini in Piâsa Dante, a’s va só facilmèint in pôch minût ed pasegêda inséma a ‘na strêda sfaltêda al Rifûg ed la Prêda e a l'Èrem, dōve cumîncen i sintêr vèir e prôpri.
Divêrs percôrs sgnê dân diferèint livê ed dificoltê. La via pió cômda, e che la pōlen fêr ânca al persòuni mìa prâtichi e sèinsa particulêr atrès se mìa ‘na nurmêla tachêda cme un pêr de schêrpi robósti e un bastòun, la và a drê la parèida mezdé-sîra e la finés vêrs la séma cun un trât a gradòun. Al tèmpo ed viâz stimê l’é ‘d un quêrt d' ōra, atravêrs trât buschîv e zôni ed guardadûra.
La via pió d’impègn l’é la ferâta, ch’ la cumîncia dôp avèir traversê un trât ed sintêr e ‘na grôta naturêla. La scalêda la vîn fâta inséma a la parèida ed mezanôt, preparêda cun ciôld, inséma a di trât a strapiòmb e soquânti néci ed fermêda. Al tèmpo ed viâz stimê in mìa mēno 'd 1 ōra e mèz.
‘Na vôlta rivê inséma la pianûra ch’ la stà sōvra la Prêda a’s pōl vèder luntēra ‘na grandiōsa vèsta inséma a l’ Apenèin arzân. A gh’é da stêr atèinti a i mêrzen ed la lâstra che finésen a strapiòmb a i lémit di bôsc, che în sèinsa spòndi.
Citasiòun ed Dante
La Prêda ed Bismântva la vîn scalêda da Dante che al la nômina int la Divina Cumèdia, e probabilmèint al l’à inspirê ind la spiegasiòun dal Mûnt dal Purgatōri.
montasi su in Bismantova e ’n Cacume
con esso i piè; ma qui convien ch’om voli;
dico con l'ale snelle e con le piume
del gran disio, di retro a quel condotto
che speranza mi dava e facea lume»
Duvèir "a la Prêda"
Al gróp musichêl PGR (Per Grazia Ricevuta), prugèt ed Giovanni Lindo Ferretti, ind al désch ‘’D'anime e d'animali’’ al dèdica ‘na cansòun, "Alla pietra" - la préma ed l'âlbum, a la Prêda ed Bismântva
area occitana del sud
anno di riferimento locale: 2003, inizio estate
Pietra di Bismantova
Un temporale a scrosci, violento, tramonto
due arcobaleni splendenti
il concerto non si fa, non ci sarà
qui comanda l'acqua, comanda il vento
moderno è un ruolo subalterno»
I Modena City Ramblers ind al lôr ûltem désch ‘’Dopo il lungo inverno’’ dèdichen a la Prêda la cansòun I prati di Bismantova
fino all'orizzonte
un falco risale
la cima del monte
è una nuova alba che avanza dentro di me»