Vènet: differenze tra le versioni

Naviga nella cronologia in modo interattivo

← Differenza precedente Differenza successiva →

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto

VisualeWikitesto

In linea

Versione delle 21:07, 31 Mâg 2020

Bulgnais

C'l artìcul chè 'l è scrit in Bulgnais

Al Vènet l'è 'na regiån itaglièna, cun 7 pruvénzi: Venêzia, Belón, Pèdva, Ruvîg, Trevîs, Verånna e Vizänza. Al languv piò bacajè ali én al vènet e l'itagliàn. Al Vènet al s truva int'l Elta Itâglia ed maténna e l'a na popolaziån ed 4.490.000 d'abitànt (2001).

Geografî

Al cunféna piò sò cun l'Austria (såul pr'un pzulén), a maténna col Friåul e col Mèr Adriâtic, piò zå cun l'Emégglia-Rumâgna e a sîra cun la Lunbardî e col Trentén-Elt Égg’.

Fiòmm e lèg

Al Vènet l'è traversè par du fiòmm impurtant: al Po al cunfén cun l'Emégglia-Rumâgna; l'Égg’, ch'al pasa par Verånna e tais a Ruvîg; la Brenta ch' la pasa par Pèdva, al Pièv ch'al pasa par Belòn, al Tajamänt al cunfén col Friåul, al Sile ch'al lambéss Trevîs e ch'l é anca al térz fiòmm d'âcua risurgîva d'l Euròpa.

Curiositè

Ai é trai cmónni d'la pruvénzia ed Belón, (Curténna, Col e Livénnalónngh) ch'al vrénn pasèr al Égg’. I àn belì vudè al referendum e la zänt l'à squèsi totta dètt ed sé. Adès l'è al parlamänt ch'l arà da dezîder. Un quèl da vadder l'è sanza dobbi al Lagón ed Venêzia. A sîra ai é anch'al Lèg ed Ghèrda.

Zänt famåusa nèda in Vènet

Giacomo Casanova sfrunblån veneziàn
Giorgio Panto, dirizänt e puléttic
Roberto Baggio, zugadåur ed balån
Carlo Goldoni, scritåur ed cumêdi
Angelo Beolco, ciamè el Ruzante scritåur ed cumêdi
Giorgione , pitåur da Casteo

	Regiòn d'Itâglia
Abròzz \| Basilichèda \| Calâbria \| Canpâgna \| Emégglia-Rumâgna \| Friåul \| Lâzi \| Ligûria \| Lunbardî \| Mèrch \| Mulîs \| Piemånt \| Pògglia \| Sardàggna \| Sizégglia \| Tuschèna \| Trentén-Elt Égg’ \| Onbria \| Val d'Aosta \| Vènet

@@ Riga 1: / Riga 1: @@
+{{Metacaixa
-{{Variant|BLG}}[[File:Provinces of Veneto map.png|right|thumb|300px|Al pruvénzi dal Vènet]]Al '''Vènet''' l'è 'na [[regiån]] [[Itâglia|itaglièna]], cun 7 pruvénzi: [[Venêzia]], [[Belón]], [[Pèdva]], [[Ruvîg]], [[Trevîs]], [[Verånna]] e [[Vizänza]].
+|id=0
+|color=
+|bt1=Bulgnais
+|bticona1=[[File:Bandiera_di_Bologna.PNG|16px]]
+|ps1=
+__NOTOC__
+{{dialort | dial=Bulgnais}}
+[[File:Provinces of Veneto map.png|right|thumb|300px|Al pruvénzi dal Vènet]]
+Al '''Vènet''' l'è 'na [[regiån]] [[Itâglia|itaglièna]], cun 7 pruvénzi: [[Venêzia]], [[Belón]], [[Pèdva]], [[Ruvîg]], [[Trevîs]], [[Verånna]] e [[Vizänza]].
 Al languv piò bacajè ali én al vènet e l'[[itagliàn]].
 Al Vènet al s truva int'l Elta Itâglia ed maténna e l'a na popolaziån ed 4.490.000 d'abitànt (2001).
@@ Riga 15: / Riga 28: @@
 Un quèl da vadder l'è sanza dobbi al [[Lagón ed Venêzia]].
 A sîra ai é anch'al [[Lèg ed Ghèrda]].
-<!--
-===Monti===
-El Veneto el xe costituìdo in gran parte da pianura, ma ghe xe anca montagne inportanti come łe Dołomiti. Al nord-ovest ghe xe łe [[Alpi]], in particolar modo i [[Lesinia|Monti Lesini]], l' [[Altopian de Asiago]] e łe [[Dołomiti]] co'l [[jazsaro]] deła [[Marmołada]], che ła xe la sima pi' alta.
-In tè ła pianura veneta xe prexenti i pì grandi rilievi cołinari de l'intiera [[Pianura Padana]]: i [[Cołi Euganei]], che i se erge, netamente isołai, al sud-ovest de [[Padoa]], seguìi, a poca distanzsa, dai [[Cołi Berici]] (al sud de [[Vicenzsa]]).
-Da ricordar anca łe cołine del'Alto Trevixan, intorno a Valdobiadene e Conejan, e el Monteo.
-El Monteo xe na cołina sua destra Piave. Ai tempi deła Serenisima el jera reserva de legname che i Venezsiani doparava al'Arsenal (pa' łe navi) e anca pa łe fondamenta de la cità. I tronchi i vegnéa mési sua Piave e spedìi in laguna via acqua. Invezse jera proibìo, pa' le popołazsion deła zona, de tajar i àlbari.
-Durante ła Prima Guera Mondiałe, dopo ła disfata de Caporeto, ła linea del fronte la se era fermada su ła Piave, coi Taliani su ła destra, e i Austriaci su ła sanca: el Monteo l'era de gran inportanzsa strategica, e sede de fortificazsion taliane (ancora se pol visitar diversi monumenti, come el Oservatorio del Re a Croseta del Monteo, na costruzsion blindata che varda dal'alto la val deła Piave).
-Uncuò el Monteo l'è na zona famoxa pa' i fonghi (i ciodet del Monteo)par łe patate e par i agriturismi. L'è divixo tra i comuni de Montebełuna, Croseta del Monteo, Volpago del Monteo, Javera del Monteo e Nervesa deła Bataja.
-== Storia ==
-Abità fin da ła preistoria, in prinzsipio el jera abità dai [[Euganei]], in seguito  dal popoło dei [[Paleoveneti]].
-La storia del Veneto xe unìa a queła deła pì vasta región del Nord-Est del'Italia, ciamada anca Triveneto, confinante col [[Mar Adriatico]] e tuta ła cadena dełe [[Alpi Orientałi]], che conprende [[Trentin-Alto Adexe]], [[Veneto]] e [[Friułi-Venezsia Julia]].
-In epoca storica a partir dal I sec. a.C. ła ga fato parte de l'[[Inpero Roman]] come ''Regio X Venetia et Histria''.
-{{Varda anca|Storia de Venezsia}}
-Indopo el croło de l' [[Inpero Roman]], eła xe stada invasa da maraje de popołi de origine barbarica (''[[Goti]]'', ''[[Eruli]]'', ''[[Unni]]'' e ''[[Longobardi]]'' sta ultima invasion ła xe descrita da [[Paolo Diacono]] in te ła so ''[[Historia Langobardorum]]''). Tra el [[VI secolo|VI]] e 'l[[VIII secolo]] ghe xe sta na division senpre pi neta tra ła ''Venetia'' interna, soto 'l dominio longobardo e la ''Venetia maritima'' dipendente da 'l[[impero bizantino]] e da l'[[esarcato di Ravenna]]. Gran parte dełe popolasion e le autorità rełijiose łe se ga trasferì dałe sità de l'interno ai sentri łagunari ([[Grado]], [[Torceło]], [[Caorle]], oltre che a quełe un quo sconparse [[Małamoco]] e ''Civitas Nova'' o ''Heraclea''). Co ła conquista longobarda de Ravena ała metà de l'[[VIII secolo]], el teritorio lagunar el ga acquistà na sempre major indipendensa da l'inpero bizantin dal cual formalmente ła resta dipendente. Dal trasferimento deła sede del ''dux'' bizantin da ''Civitas Nova'' suła teraferma, a Małamoco, in te łe isołe lagunari (e da qua al prinsipio del [[VIII secolo]] a "Rivoalto", un quo [[Rialto]]), ga orijine ła sità de [[Venezsia]].
-[[Venezsia]], grasie ałe fortune imense ricavae co i so comerci maritimi e terestri co tuto el mondo che se conoseva ałora, ła xe deventada ła pi potente dełe quatro [[Republiche marinare]] deła penisoła italica, che łe se contendeva el dominio comercial dełe rote del [[Mar Mediteraneo|Mediteraneo]]. Espandendo el so dominio sui teritori circostanti, intorno al 1400, ła ga costituìo un stato del cual i confini se ga esteso anca pin là de quełi de l'antica ''regio'' romana.
-Ała fine del [[XVIII secolo]] ła [[Republica de Venezsia|Republica]], ormai in declino, ła xe stata invasa da [[Napoleon Bonaparte]] e po' da questo pasada, dopo na serie de sacheji e de scontri sanguinosi ([[Pasque Veronesi]]) a l'[[Austria]] in canbio del [[Belgio]].
-La xe restada cusì par sirca 60 ani soto ła dominasion de l'[[Inpero Austro-Ungarico]] come parte del [[Regno Lombardo-Veneto]]. La ga ciapà parte ai moti [[Risorgimento italian|risorgimentali]] co ła eroica e desperada rebelion e resistensa de Venezsia e Trevizo del [[1848]]-[[1849]] soto ła guida corajosa de Daniel Manin par ła so independensa. Sconfita dal jeneral Radetzski, ła entra nel Regno d'Italia in seguito alla sconfita austriaca de [[Sadowa]] contro ła [[Prusia]], determinante par asicurar el suceso deła [[Tersa guera de indipendenza italiana]] in tel [[1866]].
-Dal [[1946]] ła xe parte deła [[Republica Italiana]] e dal [[1971]] el Parlamento italian ghe riconose ai abitanti deła Rejion Veneto ła definision de «[[popoło]]» co leje costitusional (l'unica altra rejone co questa peculiarità ła xe ła [[Sardegna]]).
-== Economia ==
-In Veneto łe atività de laoro e xè sviłupà soratuto in grupi de picołe azsiende che laora magari par conto de grose inprese, anca multinazsionałi. Xè presenti al dì de ancuò 28 grupi de inprese ciamadi distreti (it: distretti). Eco l'elenco:
-Belluno:
-- Distreto del'ociałeria
-Padova:
-- Distreto termałe euganeo
-- Distreto dei arzentieri del Veneto
-- Distreto padovan deła łogistega
-- Distreti veneto del condizsionamento e deła refrigerazsion industriałe
-Rovigo:
-- Distreto itico del Delta del Po
-- Distreto deła xostra
-Treviso:
-- Distreto trevisan del legno-aredo
-- Distreto del Spor System de Montebełuna
-- Distreto trevisan deła bioediłizsia
-- Distreto del proseco di Conejan e Valdobiadene
-- Distreto veneto dełe atrezsature alberghiére
-Venezsia:
-- Distreto calsaturiero veneto
-- Distreto deła portuałità, intermodałità e łogistega
-- Distreto del vèro artistico de Muran
-- Distreto interprovinzsałe deła pioła cantieristica veneziana
-- Svilupo agroitico deła provinzsa de Venezsia
-Verona - Padoa - Rovigo:
-- Distreto del mobiłe clasico deła pianura veneta
-Verona:
-- Distreto veronexe deła moda (tesiłe e abiłjamento)
-- Distreto del marmo e pìére del Veneto
-- Distreto deła termomecanica VeronaClima
-- Distreto calsaturiero veronexe
-- Distreto łogistego veronexe
-- Distreto grafico-cartario Carta Stampa
-Vicenzsa:
-- Distreto orafo
-- Distreto del packaging
-- Distreto del mobiłe d'arte de Basan
-- Distreto deła ceramica e teracota
--->
 == Zänt famåusa nèda in Vènet ==
 * [[Giacomo Casanova]] sfrunblån veneziàn
@@ Riga 100: / Riga 37: @@
 * [[Giorgione]] , pitåur da Casteo
+|sel=1
+}}
 {| style="clear:both; margin-top:.5em; text-align:center" width="100%" class="toccolours itwiki_template_toc"