Carpnèida

Artécol in dialèt arzân

CarpinetiCarpnèida

Piazza MunicipioPiâsa dal Municépi

ProvinciaPruvînciaPruvénziaPruvèinsa

provincia di Reggio EmiliaRèz

AbitantiAbitântAbitàntAbitànt

(gennaio 2007znêr 2007)

4 210

SuperficieMetradûraEstensiånEstensiòun

(47 ab/km²)

89,61km²

AltitudineAltèsaAltazzaAltèssa

562m

Pref.tel. / CAPPrefés e côdisPreféss e côdgPreféss e còdiṡ

0522 / 42033

Cod.ISTAT/catastoCod.ISTAT/catâstCod. ISTAT/catâstCod.ISTAT/catàst

035011 / B825

CoordinatePuṣisiòunPuṡiziånPusisiòun

44°27′20″N, 10°31′11″E

Nome abitantiNòm di abitàntNuminâja

CarpinetaniCarpinetân

Santo patronoSânt prutetòurSant prutetåurSànt prutetór

(24 novembre24 novèmber)

San ProsperoSân Prôsper

FrazioniVéliFraziónFrasiòun

Guarda l'elencoGuêrda l’elèinch

Comuni contiguiCmûni ṣvinântCmóṅni ataîṡCumùn tachèdi

Baiso, Casina, Castelnovo nei Monti, Villa MinozzoBaîş, Caşîna, Castelnōv di Mûnt, Toân, Viân, Vèla Mnôs

Sito istituzionaleSît dla cmûnaSît dla cmóṅnaSit dal cumùn

www.comune.carpineti.re.it

SindacoSéndechSénndicSéndech

(13/06/04)

Leonilde Montemerli

Tel. comuneTel. cmónaTel. cmóṅnaTel. cumùn

0522-618263

Email comuneEmail cmónaPòsta eletrònica cmóṅnaEmail cumùn

segreteria.carpineti@mbox.reggionet.it

Evoluzione demograficaCambiamèint dal nómer di abitânt int al tèimpCanbiamänt dal nómmer di abitànt int al tänpCambiamèint dal nómmer di abitànt in dal tèimp

(anno)(ân)(àn)

(abitanti)(abitânt)(abitànt)(abitànt)

1861

4 695

1871

5 207

1881

5 285

1901

5 811

1911

5 942

1921

6 425

1931

6 988

1936

7 094

1951

6 979

1961

5 812

1971

4 401

1981

4 119

1991

4 026

2001

4 111

2007

4 210

Dati Nómer ed l'Nómmer dlNómmer ed l'ISTAT - grâfica dla Vichipêdia.- grâfica dla Vichipêdia

Carpnèida (Carpineti in italiân) l’é un cmû ed 4.104 abitân ed l’ Apenèin arzân in pruvîncia ed Rèz. Ch’al gh’à dèinter pêrt dal bacîn dal fiòm Sècia e di turèint Tresnêr e Tasòbi. Al paèiş ed Carpnèida, ciamê ind l’antichitê Carpinetum, l’é a i pē dal Mûnt Antognân in dō al Prato di Carpineto l’é numinê bèlo dal 957.

Ind la pêrta pió antîga dal paèiş în tgnû da cât soquânt fabrichêt d’architetûra antîga. In particulêr al palâs dal Municépi ch’ al dà inséma a’na carateréstica piasèta dedichêda a Matélda ed Canòsa

Vésta dal Castèl ed Carpnèida

Stòria

Abitê fîn da la stòria antîga, in sté teritôri în pasê i Lègor, i Rumân, i Bişantèin e i Longobêrd. Préma ed l’ân mél ind al só teritôri a gh’êra Verabolo, pôst ‘d un pago(distrèt campagnôl) rumân pó bişantèin. Préma ed la cunquésta longoberda, in època bişantèina, la cêşa lochêla, urganişêda atōrna a l’ antîga Pēv ed Sân Vitêl, l’êra dipendèinta dal vèschev ed Ravèna. Lòung al crinêl Valèstra-Fósla prubabilmèint a gh’êra al limes, oséja al cunfîn, fra i teritôri sòta a Bisanzio e quî longobêrd.

Carpnèida l’ à ‘vû ‘na particulêra impurtânsa al tèimp ed la cuntèsa Matélda ed Canòsa marchèişa ed [Tuscâna]] e ûltma repreşentânt ed la râsa ‘d j Attoni.

Vésta invernêla dal crinêl Valèstra, cun al castèl ed Carpnèida e al paèiş d’ed sòta

Cò a tòr ed Regigno

Pignedolo cun la Prêda ed Bismântva

Al crinêl ed Frombolara e Marola

L'uratôri dal castèl ed Mandra

Int al Castèl rumânich, al gh’é incòra adès, més inséma al crinêl dal Fósla-Valèstra – da dōve a s’arvés la vésta inséma a la vâl dal Sècia e dalTreşnêr- a gh’é stê al «Convegno di Carpineti» dal 1092, dōve j òm ed cêşa e aleê ed Matélda àn discós al prupôsti ed pêş ‘d Enrico IV. La Cuntèsa, incuragêda anca dal fugōşi parôli ed l’ereméta Giovanni da Marola, l’à tôt la decişiòun ed cuntinvêr la lôta cûntra l’imperadôr, ch’ al vIn pó batû e dôp umiliê a Canòsa

A la ruvîna di teritôri matéldich dôp la môrt ed la cuntèsa, Carpnèida l’é pasê sòta a divêrs sgnōr. Int al XIII sècol l’à giurê fedeltê al cmûn ed Rèz, sibèin la fedeltê a la sitê ed pianûra l’é stêda mésa despès in dóbi . In particulêr l’é da arcurdêr la vicènda dal brigânt Domenico Amorotto, che al l’à fâta da padròun int al teritôri ed muntâgna per divêrs ân. Dal XVI sècol l’é dvintê pêrt dal Duchêt ed Mòdna e Rèz e ch’ al gh’é andê a drê ind la sôrt fîn a l’unitê d’Itâlia.

Ind al tèimp ed la secònda guèra mundiêla al gh’à ‘vû 106 môrt.

Al teritôri

Dal pûnt ed vésta ed la puşisiòun, al teritôri comunêl l’é fât in pêrt dal bacîn dal Sècia, l’êlt bacîn dal Treşnêr e pêrt dal bacîn dal Tasóbi. Al teritôri l’é caraterişê da la preşèinsa ed la dorsêla di mûnt Valèstra e Fósla e, da ch’ l’ êtra pêrt dal bacîn dal Treşnêr, al gróp di mûnt fra Marôla, cun al mûnt Al Borèli, al Mûnt Rè, e al Mûnt Frumblêra. J êlber în quêşi tóti quêrsi. Ind al teritori comunêl a gh’în dimòndi bôregh, cêşi e cò a tòr ‘d urègin êlt mediêv, fâti cun al sâs ed côch carateréstich ed la zôna. La strêda principêla l’é la Strêda Statêla 63 dal Pâs dal Cerêto

Contéia e véla ed Carpnèida

Int al 1738 Lodovico Ricci al spiêga acsé al teritôri ed Carpnèida:

«

Contea e Giurisdizione sotto il Ducato, la Diocesi e l'Archivio di Reggio. Ha per confine le Giurisdizioni a levante di Poiago e Casteldaldo, mezzogiorno di Cavola mediante il fiume Secchia, ponente di San Donnino di Marola, Busanella e Pontone, settentrione di San Donnino di Marola, e Pantano mediante il torrente Tresinaro. Ha la propria adunata di Reggenti, a cui sono soggette le Ville delle Carpineti, di Castello di San Pietro, della Pieve di Santa Catterina, e di San Prospero. Ha un Giusdicente col titolo di Governatore. Il Pretorio è nelle Carpineti. È feudo della Casa Valdrighi di Modena. È posta nel monte, ed ha una popolazione di 836 abitanti.»

La véla (oséja al paèiş) ed Carpnèida la vîn acsé descréta:

«

Villa della contea di detto nome feudo Valdrighi sotto il Ducato, la Diocesi e l'Archivio di Reggio. Ha per confine a Levante Poiago, mez. Castello delle Carpineti, Pon. San Donnino di Marola, Set. San Prospero delle Carpineti. È sogggetta alla propria comunità. La Parrocchiale è nella Pieve di Santa Catterina. È intersecata dalla strada della Lunigiana. Vi si tiene Fiera, che comincia nel dì 27 agosto, e dura 4 giorni, e vi è mercato ogni mercoledì. È posta nel monte, ed è distante da Reggio 18 miglia, da Modena 25. Ha una poplazione di 134 abitanti.

Fu quivi uno de' Castelli della Contessa Metilde, e molti diplomi vi veggono da essa in questo luogo segnati. Dopo la morte di lei l'Imperatore Enrico V andando a Roma lasciò Metilde sua moglie nella Rocca di Carpineto,

Quivi si trovano fonti di perfetta acqua Marziale.»

(Corografia dei territori di Modena, Reggio, e degli altri stati già appartenenti alla Casa d'Este)

Frasiòun

Bêra, Brancélia, Buşanèla, Ca' Bèno, Ca' di Berèti, Ca' di Lânsi, Ca' Dursèin, Ca' Murèli, Câmp ed l'Òpi, Câmpovec, Cantigâl, Ceriôl, Sigarèl, Clumbêra Sècia, Côsta Iâtica, Giavèl, Iâtica, La Svôlta, Al Caşèti, Marôla, Miliêra, Muntelêgh, Unfiâno, Pantân, Puiêgh, Pontòun, Riâna, Rôla, Sacâg, Savognâtica, Sân Dunèin, Seminâri, Spignâna, Tincâna, Valèstra, Velusiâna, Véla, Velaprêra

Puiêgh

L’é ‘na frasiòun céca tra mezdé e matèina dal ‘stès cmûn. A gh’é ‘na cêşa céca (Cêsa ed Sant’Agata) e un ricôver per ansiân. La cêsa la nâs cme dipendèinta diretamèint ed la Pêv ed Sân Vitêl a Carpnèida.

Materiêl pr'andêregh in fònda

(manca)Lésta di léber e documèint impurtântLésta di lébber e documèint impurtantBibliografia ed opere di riferimento:

• Fabbi Fernando - Il castello e la villa di Carpineti. - Reggio Emilia : Bizzocchi, 1955
• Costa Maria Cristina - La chiesa di S. Andrea al Castello di Carpineti - Reggio Emilia : Tecnograf, 1995.
• Masini, Celide - La pieve di San Vitale a Carpineti - Bologna : Nuova Alfa, 1990.

((manca)Nôta: sta pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da http://it.wikipedia.org/wiki/CarpinetiNota: sta pagina chè l'é steda tradòta da http://it.wikipedia.org/wiki/CarpinetiNota: pagina inizialmente tradotta a partire da http://it.wikipedia.org/wiki/Carpineti)

Comuni della provincia di Reggio Emilia (tradurre)I cmûn ed la pruvîncia ed Rèz

Albinèa · Bagnōl in Piân · Baîṣ · Bibiân · Bresèl · Burèt · Buṣâna · Cadelbôsch ed Sōver · Campagnōla · Campéṣen · Canòsa · Carpnèida · Caşalgrând · Caṣîna · Castelnōv di Mûnt · Castelnōv ed Sòt · Castlarân · Culâgna · Curèz · Fâbrich · Gatâtich · Gualtēr · Guastâla · Ligûnchi · Lusêra · Muntèc · Nuvalêra · Puvî · Quâter Castē · Queriêgh · Ramṣèit · Ré Salṣêr · Rèz · Rezōl · Rôl · Rubēra · Sân Martèin · Sânt'Ilâri · Sân Pôl · Scandiân · Toân · Véla Mnôs · Vèt · Viân · Vsân