Giovanni Verga: differenze tra le versioni
mNessun oggetto della modifica |
mNessun oggetto della modifica |
||
Riga 40: | Riga 40: | ||
{{CITAZIONE2|Malpelo si chiamava così perché aveva i capelli rossi; ed aveva i capelli rossi perché era un ragazzo malizioso e cattivo, che prometteva di riescire un fior di birbone. Sicché tutti alla cava della rena rossa lo chiamavano Malpelo; e persino sua madre, col sentirgli dir sempre a quel modo, aveva quasi dimenticato il suo nome di battesimo. Del resto, ella lo vedeva soltanto il sabato sera, quando tornava a casa con quei pochi soldi della settimana; e siccome era malpelo c'era anche a temere che ne sottraesse un paio, di quei soldi: nel dubbio, per non sbagliare, la sorella maggiore gli faceva la ricevuta a scapaccioni. Però il padrone della cava aveva confermato che i soldi erano tanti e non più; e in coscienza erano anche troppi per Malpelo, un monellaccio che nessuno avrebbe voluto vederselo davanti, e che tutti schivavano come un can rognoso, e lo accarezzavano coi piedi, allorché se lo trovavano a tiro. Egli era davvero un brutto ceffo, torvo, ringhioso, e selvatico. Al mezzogiorno, mentre tutti gli altri operai della cava si mangiavano in crocchio la loro minestra, e facevano un po' di ricreazione, egli andava a rincantucciarsi col suo corbello fra le gambe, per rosicchiarsi quel po' di pane bigio, come fanno le bestie sue pari, e ciascuno gli diceva la sua, motteggiandolo, e gli tiravan dei sassi, finché il soprastante lo rimandava al lavoro con una pedata.|Malpél al s ciamàva acsè parchè al gh'iva i cavìi rós; e al gh'iva i cavìi rós parchè 'l éra un baghét malisióś e catìṿ, ch'al prumitìva ad dvintàr pròpria un fiór ad laśaròṅ. 'L è par qual lè che tut in dla cava dla réna rósa i 'l ciamàvan Malpél; e anc sò màdar, a fòrsa ad sintìr-ag dir sèmpar in cla manéra lè, l'iva quaśi daśmindgâ al sò nóm ad batéś. Dal rèst, lē la'l vdiva sól al sàbat sira, quand al turnàva a cà cun chi pòc bèsi dla stmana; e p'r al fat ch'l éra malpél a gh'éra 'd avér paùra ch'al in tgnis un para par lò, ad chi sòld lè: in dal dubi, par a n sbaliàr minga, la suréla più granda la'l tulìva in cà cun di sćiafòṅ. Però al padròṅ dla cava 'l iva dit dabòṅ che chi bèsi lè i éran pròpria chi lè e minga da piò; e in cusiènsa i éran pò tròp par Malpél, un munelàs che ninsòṅ 'l arév vlû catàr-as in frònt, e che tut i paràvan via cuma un caṅ rugnóś, e i al carésan cui pē, quand i al càtan a tîr. Lì lò 'l éra pròpria na bruta ghigna, tìrvad, rabî e selvàdag. A meśdè, mèntar tut chi àtar lavuradór dla cava i magnàvan la mnèstra sintâ 'd intóran, e i fàvan un pò ad ricreasiòṅ, lò 'l andàva a mét'r-as in un cantòṅ cun un sistlèṅ in mèś al gambi, par ruśgàr-as cal pòć ad paṅ biś, cum i fànan al bèsti sò para, e ugnòṅ al dgiva la sua, tulénd-'l in gir, e i gh tiràvan adòs di giaròṅ, in fîṅ chè al padròṅ al al mandàva a lavuràr cun na pedàda.|'''Rosso Malpelo''', ''1878''|DIALETTO={{Mud}}|LINGUA={{It}}}} |
{{CITAZIONE2|Malpelo si chiamava così perché aveva i capelli rossi; ed aveva i capelli rossi perché era un ragazzo malizioso e cattivo, che prometteva di riescire un fior di birbone. Sicché tutti alla cava della rena rossa lo chiamavano Malpelo; e persino sua madre, col sentirgli dir sempre a quel modo, aveva quasi dimenticato il suo nome di battesimo. Del resto, ella lo vedeva soltanto il sabato sera, quando tornava a casa con quei pochi soldi della settimana; e siccome era malpelo c'era anche a temere che ne sottraesse un paio, di quei soldi: nel dubbio, per non sbagliare, la sorella maggiore gli faceva la ricevuta a scapaccioni. Però il padrone della cava aveva confermato che i soldi erano tanti e non più; e in coscienza erano anche troppi per Malpelo, un monellaccio che nessuno avrebbe voluto vederselo davanti, e che tutti schivavano come un can rognoso, e lo accarezzavano coi piedi, allorché se lo trovavano a tiro. Egli era davvero un brutto ceffo, torvo, ringhioso, e selvatico. Al mezzogiorno, mentre tutti gli altri operai della cava si mangiavano in crocchio la loro minestra, e facevano un po' di ricreazione, egli andava a rincantucciarsi col suo corbello fra le gambe, per rosicchiarsi quel po' di pane bigio, come fanno le bestie sue pari, e ciascuno gli diceva la sua, motteggiandolo, e gli tiravan dei sassi, finché il soprastante lo rimandava al lavoro con una pedata.|Malpél al s ciamàva acsè parchè al gh'iva i cavìi rós; e al gh'iva i cavìi rós parchè 'l éra un baghét malisióś e catìṿ, ch'al prumitìva ad dvintàr pròpria un fiór ad laśaròṅ. 'L è par qual lè che tut in dla cava dla réna rósa i 'l ciamàvan Malpél; e anc sò màdar, a fòrsa ad sintìr-ag dir sèmpar in cla manéra lè, l'iva quaśi daśmindgâ al sò nóm ad batéś. Dal rèst, lē la'l vdiva sól al sàbat sira, quand al turnàva a cà cun chi pòc bèsi dla stmana; e p'r al fat ch'l éra malpél a gh'éra 'd avér paùra ch'al in tgnis un para par lò, ad chi sòld lè: in dal dubi, par a n sbaliàr minga, la suréla più granda la'l tulìva in cà cun di sćiafòṅ. Però al padròṅ dla cava 'l iva dit dabòṅ che chi bèsi lè i éran pròpria chi lè e minga da piò; e in cusiènsa i éran pò tròp par Malpél, un munelàs che ninsòṅ 'l arév vlû catàr-as in frònt, e che tut i paràvan via cuma un caṅ rugnóś, e i al carésan cui pē, quand i al càtan a tîr. Lì lò 'l éra pròpria na bruta ghigna, tìrvad, rabî e selvàdag. A meśdè, mèntar tut chi àtar lavuradór dla cava i magnàvan la mnèstra sintâ 'd intóran, e i fàvan un pò ad ricreasiòṅ, lò 'l andàva a mét'r-as in un cantòṅ cun un sistlèṅ in mèś al gambi, par ruśgàr-as cal pòć ad paṅ biś, cum i fànan al bèsti sò para, e ugnòṅ al dgiva la sua, tulénd-'l in gir, e i gh tiràvan adòs di giaròṅ, in fîṅ chè al padròṅ al al mandàva a lavuràr cun na pedàda.|'''Rosso Malpelo''', ''1878''|DIALETTO={{Mud}}|LINGUA={{It}}}} |
||
Al 5 ad Dicémbar dal 1878 Verga al tórna par pòc méś a [[Catàgna]] in séguit a la mòrt ad sò màdar. 'L è un brut mumènt par lò quand al patìs anc la depresiòṅ. In dl'Istâ dal 1879 al tórna a [[Milàn]] e al fà gnir fóra in sequénsa '''Fantasticheria''', '''Jeli il Pastore''' e àtri soquànti nuvèli ch'i sarànan pò muciàdi sù in dla racòlta '''Vita dei campi''' in dal 1880, cuma '''La lupa'''. |
Al 5 ad Dicémbar dal 1878 Verga al tórna par pòc méś a [[Catàgna]] in séguit a la mòrt ad sò màdar. 'L è un brut mumènt par lò quand al patìs anc la [[depresiòṅ]]. In dl'Istâ dal 1879 al tórna a [[Milàn]] e al fà gnir fóra in sequénsa '''Fantasticheria''', '''Jeli il Pastore''' e àtri soquànti nuvèli ch'i sarànan pò muciàdi sù in dla racòlta '''Vita dei campi''' in dal 1880, cuma '''La lupa'''. |
||
{{CITAZIONE2|Era alta, magra, aveva soltanto un seno fermo e vigoroso da bruna - e pure non era più giovane - era pallida come se avesse sempre addosso la malaria, e su quel pallore due occhi grandi così, e delle labbra fresche e rosse, che vi mangiavano. Al villaggio la chiamavano la Lupa perché non era sazia giammai, di nulla. Le donne si facevano la croce quando la vedevano passare, sola come una cagnaccia, con quell'andare randagio e sospettoso della lupa affamata; ella si spolpava i loro figliuoli e i loro mariti in un batter d'occhio, con le sue labbra rosse, e se li tirava dietro alla gonnella solamente a guardarli con quegli occhi da satanasso, fossero stati davanti all'altare di Santa Agrippina. Per fortuna la Lupa non veniva mai in chiesa, né a Pasqua, né a Natale, né per ascoltar messa, né per confessarsi. Padre Angiolino di Santa Maria di Gesù, un vero servo di Dio, aveva persa l'anima per lei. Maricchia, poveretta, buona e brava ragazza, piangeva di nascosto, perché era figlia della Lupa, e nessuno l'avrebbe tolta in moglie, sebbene ci avesse la sua bella roba nel cassettone, e la sua buona terra al sole, come ogni altra ragazza del villaggio.|L'éra alta, magra, l'iva sól dal téti sòdi e viguróśi da bruna - e pinsàr ch'la n éra gnanc più śóvna - l'éra śbiàvda cuma s'la gh'is sèmp'r àdòs la malària, e in cla śmursarìa lè du òć grand acsè, e di làbar frésc e rós, ch'i v magnàvan. In dal vilàǵ i la ciamàvan la Lóva parchè la n gh 'n iva mai a basta, ad gnint. Al dóni i s fàvan al ségn dla crōś quand i la vdìvan pasàr, da par lē cuma na cagnàsa, cun c'l andàr randàś e suspetóś dla lóva famàda; lì lē la s spulpàva i fiói ad chi àtri e i lór marè in quat'r e quat'r òt, cun i sò làbar rós, e la s i tiràva drē a la sò stanlìna sól a guardàr-i cun ch'i òć da stramaladìda, cum s i fùsan stâ in frònt a 'l altàr ad Santa Agrippina. Par furtùna la Lóva la n gniva mai in céśa, né a Pasqua, né a Nadâl, né p'r ascultàr la mésa e gnanc par cunfesàr-as. Al Prevòstar Angiulèṅ ad Santa Maria ad Geśù, un sarvidór ad Dio dabòṅ, 'l iva pardû l'anma par lē. Maricchia, puvréta, bòna e brava baghéta, la pianśìva ad nascòst, parchè l'éra la fióla dla Lóva, e ninsòṅ al l'arév tòlta par mujér, anc s'la gh'iva la sò bèla ròba in dal baùl, e la sò bòna tèra al sól, cuma tut chi àtri baghéti dal vilàǵ.|'''La lupa''', ''1880''|DIALETTO={{Mud}}|LINGUA={{It}}}} |
{{CITAZIONE2|Era alta, magra, aveva soltanto un seno fermo e vigoroso da bruna - e pure non era più giovane - era pallida come se avesse sempre addosso la malaria, e su quel pallore due occhi grandi così, e delle labbra fresche e rosse, che vi mangiavano. Al villaggio la chiamavano la Lupa perché non era sazia giammai, di nulla. Le donne si facevano la croce quando la vedevano passare, sola come una cagnaccia, con quell'andare randagio e sospettoso della lupa affamata; ella si spolpava i loro figliuoli e i loro mariti in un batter d'occhio, con le sue labbra rosse, e se li tirava dietro alla gonnella solamente a guardarli con quegli occhi da satanasso, fossero stati davanti all'altare di Santa Agrippina. Per fortuna la Lupa non veniva mai in chiesa, né a Pasqua, né a Natale, né per ascoltar messa, né per confessarsi. Padre Angiolino di Santa Maria di Gesù, un vero servo di Dio, aveva persa l'anima per lei. Maricchia, poveretta, buona e brava ragazza, piangeva di nascosto, perché era figlia della Lupa, e nessuno l'avrebbe tolta in moglie, sebbene ci avesse la sua bella roba nel cassettone, e la sua buona terra al sole, come ogni altra ragazza del villaggio.|L'éra alta, magra, l'iva sól dal téti sòdi e viguróśi da bruna - e pinsàr ch'la n éra gnanc più śóvna - l'éra śbiàvda cuma s'la gh'is sèmp'r àdòs la malària, e in cla śmursarìa lè du òć grand acsè, e di làbar frésc e rós, ch'i v magnàvan. In dal vilàǵ i la ciamàvan la Lóva parchè la n gh 'n iva mai a basta, ad gnint. Al dóni i s fàvan al ségn dla crōś quand i la vdìvan pasàr, da par lē cuma na cagnàsa, cun c'l andàr randàś e suspetóś dla lóva famàda; lì lē la s spulpàva i fiói ad chi àtri e i lór marè in quat'r e quat'r òt, cun i sò làbar rós, e la s i tiràva drē a la sò stanlìna sól a guardàr-i cun ch'i òć da stramaladìda, cum s i fùsan stâ in frònt a 'l altàr ad Santa Agrippina. Par furtùna la Lóva la n gniva mai in céśa, né a Pasqua, né a Nadâl, né p'r ascultàr la mésa e gnanc par cunfesàr-as. Al Prevòstar Angiulèṅ ad Santa Maria ad Geśù, un sarvidór ad Dio dabòṅ, 'l iva pardû l'anma par lē. Maricchia, puvréta, bòna e brava baghéta, la pianśìva ad nascòst, parchè l'éra la fióla dla Lóva, e ninsòṅ al l'arév tòlta par mujér, anc s'la gh'iva la sò bèla ròba in dal baùl, e la sò bòna tèra al sól, cuma tut chi àtri baghéti dal vilàǵ.|'''La lupa''', ''1880''|DIALETTO={{Mud}}|LINGUA={{It}}}} |
Versione attuale delle 20:20, 13 Zógn 2017
C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś |
Giovanni Carmelo Verga (Catàgna, 2 ad Setémbar dal 1840 – Catàgna, 27 ad Śnar dal 1922) 'l è stâ un scritór itagliàṅ, cunsiderâ al più grand espunènt dal verìśum. In dla sò vita 'l è anc stâ numinâ senadór dal Regn 'd Itàglia.
Biugrafìa
Giovanni Carmelo Verga 'l è al fiól ad Giovanni Battista Catalano ad Vizzini, anvō di baròṅ ad Fontanabianca. Anc sò màdar, Caterina Di Mauro, la daśgniva da na famìja impurtànta ad burghéś ad Catàgna mèntar sò nunòṅ l' éra un carbunàr e pò un deputâ dal parlamènt sicigliàṅ.
A gh'è na dìsputa sul lóg e la data ad nàsita dal scritór. Soquànt i crédan ch'al sia nâ a Vizzini mèntar 'l è pròpria lò a mètar in dubi ch'al sia nâ al gióran 2, in na létra mandàda a Benedetto Croce, dgénd ch'a gh'è al caś ch'al dè giust al sia 'l 8.
Verga, dòp i prim studi a la scóla ad Francesco Carrara, al cuntìnua pò a far-al da don Antonio Abate, scritór e patriòt republicàṅ. Da lò al tóś al gust leteràri rumàntic e al patriutìśum. Abate al fava lèśar a i sò sculàr gl'òpri ad Dante Alighieri, Petrarca, Ludovico Ariosto, Torquato Tasso, Vincenzo Monti, Alessandro Manzoni e dal paǵni dl'Estètica 'd Hegel.
In dal 1854, par cólpa dn'epidemìa ad culéra, la sò famìja la cata rifùǵ in dal campàgni ad Tèbidi. Al gh turnarà anc in dal 1855 p'r al stés mutìṿ. I arcòrd ad cal perìud lè, ligâ al sò primi stòri ad vita da śóvan in di camp, i daṅ ispirasiòṅ a dimóndi dal sò nuvèli, cuma Cavalleria rusticana e Jeli il pastore, in śònta al rumànś Mastro don Gesualdo.
A sól quin'ś-an, fra 'l 1856 e 'l 1857, Verga al scris al sò prim rumànś, ispirâ a 'l Risurgimènt, Amore e patria rimàst inèdit. Al rumanś 'l iva utgnû un giudìsi puśitìv da Abate ma al mìstar ad latìn, don Mario Torrisi, al pinsàva ch'al fus aśèrb e donchìna 'l iva cunvìns Verga a n al publicàr-al minga. Dòp èsar-'s iscrìt a Léś a l'Università ad Catàgna in dal 1958 al dècid tri an dòp ad mulàr al córs par tacàr a scrìvar. Cun i bèsi ch'al gh'iva dat sò pàdar par studiàr, Verga al fà gnir fóra a sò spéśi al lìbar I carbonari della montagna (1861- 1862), un rumànś stòric ch'al dascurìva di fat dla Carbunerìa calabréśa còntra al disputìśum napuleònic ad Murat.
In dal 1860 al riva in Sicìglia Giuseppe Garibaldi e Verga al decìd ad dar al sò servìsi a la Guardia Nasiunàla par quàt'r an e al ciàpa in cambi 3.100 franch 'd in alóra (a 'l incìrca 1,60 euro 'd adès).
Du an dòp Verga al fà gnir fóra la sò prima nuvèla verìsta Casa da thè par la rivìsta L'Italia contemporanea.
In dal 1965 al s trasferìs a Firänz e, durànt la sò permanénsa in dla sità tuscàna, i védan la luś du di sò rumànś: Una peccatrice e Storia di una capinera.
In dal 1872 al spatìna a Milàn e al gh'a stà in fiṅ al 1893 publicànd Eva, Nedda, Eros, Tigre reale e la nuvèla Rosso Malpelo par la rivìsta Il Fanfulla.
Al 5 ad Dicémbar dal 1878 Verga al tórna par pòc méś a Catàgna in séguit a la mòrt ad sò màdar. 'L è un brut mumènt par lò quand al patìs anc la depresiòṅ. In dl'Istâ dal 1879 al tórna a Milàn e al fà gnir fóra in sequénsa Fantasticheria, Jeli il Pastore e àtri soquànti nuvèli ch'i sarànan pò muciàdi sù in dla racòlta Vita dei campi in dal 1880, cuma La lupa.
In dal 1881 i védan la luś i prim epiśòdi 'd I Malavoglia in sla rivìsta Nuova Antologia e pò anc fat sù su lìbar ma al rumànś al n gh à minga sucès, ansi, par dir-la cun al paròli ad Verga, «I Malavoglia i aṅ fat fiàsc, un fiàsc pîṅ e cumplét. A part Boito e Gualdo, ch'i 'n àṅ dascórs bèṅ, dimóndi àtar, Treves par prim, i 'n aṅ dit mal».
Du an dòp 'l è al tùran ad Novelle rusticane na racòlta ad dódas nuvèli cun dèntar Malaria, La roba, Il reverendo e Pane nero.
In dal 1884 Verga al pòrta cun sucès la sò nuvèla Cavalleria rusticana a teàtar a Turén. Eleonora Duse la fà la part ad Santuzza mèntar Flavio Andò quéla ad Turiddu. Un destìṅ difarènt al gh'à invéci 'l adatamènt dal sò nuvèla Il canarino del n. 15, stòria dna baghéta daśgrasiàda cun un mal incuràbil, scrìta par Per le vie dal 1883. Al 16 ad Maǵ dal 1885 al la pòrta al Teàtar Manzoni ad Milàn cun al tìtul In portineria ma stavòlta la gh và mal.
P'r al fat ch'al n gh la cavàva minga a purtàr avànti cum al vliva al Ciclo di Vint e par cólpa 'd un mumènt difìcil dal punt ad vista ecunòmic, ch'al gh purtàva un malèsar psiculógic, Verga al decìd ad turnàr in Sicìglia.
In dal 1887 al fà gnir fóra la racòlta Vagabondaggio, in du a s cata la nuvèla Nanni Volpe, mèntar du an dòp a véd la luś la versiòṅ definitìva dal rumànś Mastro Don Gesualdo e pò al taca a lauràr a La duchessa di Leyra, n'òpra mai finìda.
Prima ad murìr par 'n ictus in dal 1922 al dvénta senadór dal Régn.
Al dè 'd incō Giovanni Verga al pònsa in dla spurcìsia e in dal degrâd in dal campsànt ad Catàgna[1].
Òpri
Rumànś
- Amore e Patria (1856-1857)
- I Carbonari della Montagna, (1861-1862)
- Sulle lagune, (1862-1863)
- Una peccatrice, (1866)
- Storia di una capinera, (1871)
- Eva, (1873)
- Eros, (1875)
- Tigre reale, (1875)
- I Malavoglia, (1881)
- Il marito di Elena, (1882)
- Mastro Don Gesualdo, (1889)
- Dal tuo al mio, (1906)
- La duchessa di Leyra (minga finî)
Nuvèli
- Nedda, (1874)
- Primavera e altri racconti, (1876)
- Rosso Malpelo, (1878)
- Vita dei campi, (1880)
- Pane nero, (1882)
- Novelle rusticane, (1883)
- Per le vie, (1883)
- Drammi intimi, (1884)
- Vagabondaggio, (1887)
- I ricordi del capitano d'Arce, (1891)
- Don Candeloro e C., (1894)
- Una capanna e il tuo cuore, (1992) dòp ch'l è mòrt
Versiòṅ a Teàtar
- I nuovi tartufi (1865-1866)
- Rose caduche (1867)
- L'onore I (1869)
- L'onore II
- Cavalleria rusticana (1884)
- In portineria (1885)
- La lupa (1886)
- Dopo (1886)
- Mastro Don Gesualdo (1889)
- Cavalleria rusticana (1896)
- La caccia al lupo (1901)
- La caccia alla volpe (1901)
- Dal tuo al mio (1903)
Versiòṅ al cìnema
- Tigre reale (1916) dirét par Piero Fosco.
- La terra trema (1948) dirét par Luchino Visconti, trat da I Malavoglia.
- Bronte - Cronaca di un massacro che i libri di storia non hanno raccontato (1972) dirét par Florestano Vancini, trat da Libertà.
- Storia di una capinera (1993) dirét par Franco Zeffirelli cun Vanessa Redgrave.
- La lupa (1996) dirét par Gabriele Lavia cun Monica Guerritore, Michele Placido e Raoul Bova.
- Rosso Malpelo (2007) dirét par Pasquale Scimeca.
Nòti
- ↑ Verga riposa nel degrado, così Catania abbandona la tomba del celebre scrittore corriere.it, 11 ad Luj dal 2011