Tipografìa

 Carpśàn

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn

Na Tipografìa ed Francfòrt in dal 1568

La Tipografìa (dal grèc τύπος, "ségn" e γράφειν, "scrîver") l' è na tènnica 'd stampa impurtéda chè in Itâglia a la fìn dal Quatersèint da soquànt tipógraf, che 'l piò famóś 'l era al venesiàṅ Aldo Manusio, e druèda dimòndi subìt in dla regiòun véneta per stampèr i prìm lìber c'n i caràter móbil.

Descrisiòun

Al mistēr dal tipógraf al s divîd in piò pert:

• Mèter śò 'na bòśa p'r avér cèri agli idéi dal riśultê ch' a s catarà;

• Preparèr na 'fòrma' cumpòsta c'n i caràter môbil u anca cun di polìmer, ed quèl ch'a biśgnarà andèr a stampèr (al furmê tipogràfic);

I caràter móbil ed piòmb dèint'r al casèt dal tipógraf, e in sìma, 'na forma già cumpòsta

• Pasèr'gh in sìma dl inciòster, cun di rùl ch'i gh'al spèlmen; pò la fòrma, ch'l' è speculêr a quèl ch'a s'n andrà a léśer, la vìn presèda in na manéra unifòrma (a gh' è dimòndi manéri ed presèrla) in sìm'a 'l piàn, a 'l fój ed chèrta u 'd cartòun (mo al prèv anca èser un fój ed pergaména, ed séda, ed rêś, ed plàstica o 'd metâl), in dû a s và a pugèr 'l inciòster piò adàt al chèś, e 'l stampê 'l armagn acsè stampê in 'na manèra bastànsa stàbil (el deblèsi per la tgnùda dla stàmpa i prèven èser i strapàs, al bagnê, e 'na lunga 'spusisiòun a la luś, ch'la gh'śbiadirèv 'l inciòster);

• Al tipôgraf al gh' arà anca da cunfesiunèr i stampê in cla manéra ch' al vōl al cliìnt finêl: bluchèt, calendàri, lìber, manifèst, vulantèin, schèdi, e via descurènd.

P'r estensiòun, la tipografìa la nn' è mìa sól la tènnica 'd stàmpa, mo anc al laburatòri o la fàbrica in dû a se stàmpa.

Ligàm ed fóra

• (IT) Na stòria dla tipografìa in dla réda.
• (IT) Al prìm lìber stampê in Itàglia in dal youtube.
• (FR) Soquànt còunt estóric inerèint ala tipografìa in dla réda.