Scópa
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
La scópa l'è 'n śōg ad carti 'd urìgini itagliàni ch'a s śugàva bèla in dal XVIII sécul e ch'a s fà c'n un mas ad 40 da brìscula cun quàtar sém (cóp, danâr, spadi, bastòṅ). Al tōś al nóm da 'l fat ch'ad sòlit a vins qvél ch'al gh la cava a tiràr via tut al carti da 'l tàvul, dònca a „spasàr-i via“.
Da 'l nòstri bandi i s dróan al carti ad Piasëinsa, ispiràdi a quéli spagnōli, ch'i gh'aṅ dū mas difarènt: quél vèć (fiṅ a i an Sinquànta) al gh'à 'l figùri p'r intēr mènt'r in cal nóṿ al figùri i èṅ fati a mèś dal dū bandi (acsè i n èṅ mai culgàdi).
Règhli
A s pōl śugàr in dū, in tri o in quàtar. A tùr'n un śugadōr al fà la part dal masēr ch'al mìsćia 'l carti e al li dà, pò cal rōl lè 'l và a rutasiòṅ. Tut al vòlti al masēr al dà tri carti p'r òṅ e pò al dasquàcia quàtar carti in mèś a 'l tàvul.
Tut i śugadōr, quànd 'l è 'l sò tùran, i càlan na carta. Se sul tàvul a gh'è na carta cumpàgna a qvéla calàda, al śugadōr al la tōś insém a qvéla dascargàda o sinò a gh'è da védar s'a gh'è dal cumbinasiòṅ ad dū o più carti che misi insém i faṅ al valōr dla carta śugàda, tgénd adrē a 'l fat ch'al fant al vâl òt, al cavàl al vâl nóṿ e 'l rè al vâl déś. S'a sucéd un fat dal gènar al śugadōr al pōl catàr sù tut cal carti lè o sinò al gh'à da lasàr la sò carta in sal tàvul.
S'in sal tàvul a n gh'armàgn più gnint a s è fat “scópa”. Al śugadōr al gh'à da métar una dal carti ciapàdi in fónd a 'l sò mas dasquaciàda.
A s và avànti acsè in fiṅ tant ch'i finìs'n al carti, pò a s và a cuntàr i punt ch'i èṅ qvist chè 'd sóta:
- Scópa: tut al “scópi” i vàl'n un punt;
- Carti: Chi à muciâ più carti al fà 'n punt;
- Danâr: Chi à muciâ più carti dal sém ad danâr al fà 'n punt. Quànd a s è para al punt al s al mét in bisàca chi gh'à 'l sèt ad danâr, carta cgnusùda anc cuma Bèl Sèt o Sèt Bèl;
- Bèl Sèt: Chi gh'à 'l Bèl Sèt al fà 'n punt;
- Bèl Rè: Chi gh'à 'l rè ad danâr al fà 'n punt;
- Priméra: Chi à muciâ più carti fra sèt e siē al fà na cumbinasiòṅ ciamàda “Priméra” e al al fà 'n punt. Quànd a s è para a vins qvél ch'al gh'à più sèt. Sì'a s è para incóra a vins qvél ch'al gh'à 'l sèt ad danâr;
Cuntâ i punt, a s ségna incòsa su 'n fujét e a s cuntìnua in fiṅ tant ch'un śugadōr al pasa i punt ch'i gh vōlan par vìnsar cuncurdâ a 'l inìsi dal śōg.