Sùcar
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Al sacaròśi, cgnusû méj cuma sùcar, 'l è 'n cumpòst urgànic dla famìja di carbuidrâ e la sò mulécula, cumpòsta da carbòni, usìgen e idrògen sóta la fórmula C12H22O11, la mét insém glucóśi e frutóśi.
Al sùcar al s cata in dla fruta e in dal mēl ma l'indùstria alimentàra la 'l tira fóra da soquànti piànti cuma la cana da sùcar (Saccharum officinarum) o la bedràva (Beta vulgaris). Al sùcar laurâ e rafinâ al s preśènta 'd culōr biànc, in balòc o fîṅ o anc dimóndi fîṅ (a vēl) bòṅ p'r èsar druâ in di dōls cuma 'l pandôr, o sinò 'l è 'd culōr maròṅ. Scaldànd-al a na temperadùra fra i 160 e i 177 grâd, al sùcar al s dasfà dvintànd un lìquid fis ciamâ caramèl.
In dal còrp al sùcar 'l è prònt subìt p'r èsar druâ cuma fònt 'd energìa, dand 17 kJ (4 chilo-calurìi) par gram.
Anc s'in dal magnàr al sùcar 'l è bòṅ, par via dal sò gust dōls, al n và minga tant bèṅ par la salùt esénd ch'al pōl purtàr di prubléma cuma 'l diabēt, gras in dla pansa, mâł a 'l cōr, buś in di dènt par via dal lavōr di batēr in dla bóca ch'i al dróan par far dal biofilm ch'al gh s taca adòs e àtar distùr'b incóra.