Rutger Hauer

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

«

A-j-ò vist dal ròbi che vuàt'r umàṅ...»

(Blade Runner, 1982)

Rutger Oelsen Hauer (Breukelen, 23 ad Śnar dal 1944 - Beetsterzwaag, 19 ad Luj dal 2019, a s lèś [ˈrʏtxər ˈulsə(n) ˈɦʌuər] in ulandéś), 'l è stâ 'n atōr e ativìsta ulandéś.

In dla sò caréra, ad dagnóra sinquànt'an, 'l à fat 170 rōi tacànd da 'l 1969. In dal 1999 in Ulànda la gint la 'l à numinâ 'l atōr ulandéś mijōr dal sécul.

Biugrafìa

Uriginàri dla pruìnsa 'd Utrecht, Rutger al crés insém a 'l sò tri surèli a Amsterdam, fiōl dna còpia 'd atōr. A quìnd'ś an al s imbàrca su na nâṿ mercantìla, tgnénd adrē a 'l mistēr ad sò nunòṅ, ma 'l è custrét a dar-ag sù par via dal sò daltunìśum. In séguit al taca a frequentàr na scóla seràla 'd recitasiòṅ, faghénd 'l eletricìsta e 'l marangòṅ par purtàr a cà di bèsi. Al mòla pò i sò studi p'r andàr in marìna e pò in Śvisra in dua 'l fà la guìda alpìna e 'l machinìsta in un teàt'r ad Baśilèa. Turnâ in Ulànda, al s diplòma in art dramàtica in dal 1967.

Al taca a recitàr a 'l cìnema faghénd al prutagunìsta in dal film Fiore di carne ad Paul Verhoeven (1973), pò al lavóra incóra sèg in di film Kitty Tippel... quelle notti passate sulla strada (1975), Soldato d'Orange (1978) e Spetters (1980).

Hauer al fà pò al sò debùt a Hollywood tulénd part insém a Sylvester Stallone a I falchi della notte (1981). 'L à dòp al vîṅ ciamâ da Ridley Scott par far al rōl d'l andròid Roy Batty in Blade Runner, la part più impurtànta dla sò caréra. In séguit al tōś part a di film dal filòṅ aventuróś, in dal 1983 faghénd al galét cun la Theresa Russell in Eureka e pò in dal 1985 laurànd cun la Michelle Pfeiffer in Ladyhawke e cun la Jennifer Jason Leigh in L'amore e il sangue, pelìcula in dua 'l incróśa incóra Verhoeven.

In dal 1986 al fà 'l manìag in dal thriller The Hitcher - La lunga strada della paura méntar dū an dòp al lavóra in Itàglia recitànd la part 'd un sénsa téǵ puòs in La leggenda del santo bevitore 'd Ermanno Olmi. In dal 1989 'l è invéci in dal cast 'd In una notte di chiaro di luna, film dramàtic dla Lina Wertmüller cun la Nastassja Kinski, Peter O'Toole e la Faye Dunaway.

In séguit al tórna a i film ad fantasiénsa tacànd da Giochi di morte (1989). Insém a Joan Chen, preśènt in cla pelìcula chè, al farà àtar dū film: Sotto massima sorveglianza (1991) e 2049 - L'ultima frontiera (1996). In di an Nuànta Hauer al taca a far dal reclàm e a tōr part a di film cun di budget più pìcui.

In di an Dumìla a 'l arcurdém in dal film denùnsia I banchieri di Dio - Il caso Calvi ad Giuseppe Ferrara, in dua 'l fà la part d'l arcivéscuv Paul Marcinkus, e in dla pelìcula stòrica Barbarossa in dua lò al fà 'l imperadōr Fedrìg Barbarósa in lòta c'n i cumùṅ dla Liga Lumbàrda. In di Stat Unî al gira invéci Confessioni di una mente pericolosa ad George Clooney (2003) e dū film trat da di fumét americàṅ: Sin City e Batman Begins ad Christopher Nolan. In chi an lè al gira anc soquànt telefìlm cuma Alias, Smallville, Salem's Lot e True Blood.

In dla sò vita Hauer al s è batû par Greenpeace e par muciàr sù di fónd da destinàr a la lòta cóntar 'l AIDS. In dal 2013 'l è stâ numinâ “Cavalēr d'l Órdan dal Lèòṅ di Paéś Bas”.

'L è mòrt in cà sua p'r un cànc'r a 'l pàncreas a stranta-sinc an e la nutìsia l'è stada dada sōl dòp la sò saplidùra.