Repùblica 'd Weimar
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Repùblica 'd Weimar (Weimarer Republik in tedésc, a s lèś [ˈvaɪ̯maʁɐ ʁepuˈbliːk], scólta'l chè) 'l è stâ 'l nóm minga ufisiàł druâ par batśàr al stat tedésc (deutsches Reich) fra 'l Nuvémbar dal 1918 e 'l an 1933.
Al ciàpa 'l nóm da la sità 'd Weimar in Turìngia in dua a s è tgnuda l'asembléa nasiunàla ch'l'à scrit la custitusiòṅ nóva dal Stat tedésc a séguit dla fiṅ dla prima guèra mundiàla e dla Rivulusiòṅ 'd nuvémbar dal 1918 ch'l'iva dâ vita a la prima repùblica tedésca dòp l'abdicasiòṅ dal rè e imperadōr Gujélum II. In dla custitusiòṅ a gh'éra scrit ch'i psìvan vutàr tut, chi óm e cal dóni, e ch'al guèr'n al gh'iva da rispónd'r a 'l parlamènt. Al presidènt dla repùblica 'l éra elèt diretamènt p'r al pòpul.
A séguit dla criśi dl'ecunumìa dal 1929 al ròbi in Germàgna i éran dvintàdi pēśi e la gint l'éra dimóndi pòvra. Quànd Adolf Hitler 'l è rivâ a 'l putēr in dal Śnar dal 1933 'l à mis in pē dal miśùri ciamàdi gleichschaltung p'r arbàtar in di fat la demucrasìa anc se furmalmènt la custitusiòṅ l'éra incóra lè in fiṅ a la secónda guèra mundiàla.