Pruciòṅ
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Al pruciòṅ (nóm sientìfic Procyon lotor, Procione in itagliàṅ), cgnusû anc cuma ursét lavadōr, 'l è 'n mamìfar ch'al magna da tut ch'al viṿ in dl'Amèrica dal Nòrd anc s'adès al s cata anc in Germàgna.
Descrisiòn
Al pruciòṅ al miśùra da 'l cô a 'l cûl da i 41 cm a i 71 cm sénsa cuntàr la cóa ch'l'è lunga 'd suo da vint-a-dū a trénta cm. Al pōl rivàr a pśar trédas chilo anc s'in gèrar al stà fra i tri e mèś a i nóṿ chilo, c'n i masć ch'i èṅ più péś da 'l fémni dal 15/20%. A 'l inìsi d'l Invèran, par via dal gras ch'l à mis sù durànt la bèla stagiòṅ, 'l è grôs al dópi ch'in Primavéra.
La sò ghigna la pâr ch'la gh'àppia na mascra négra dintór'n a i òć cumpàgn a i làdar. Al nóm 'd ursét lavadōr i gh 'l aṅ dâ parchè a s è vdû ch'a gh piàś mét'r al magnàr in dl'àqua prima 'd mandàr-al śò cuma s'l al vlis lavàr ma 'l è 'n quèl ch'al fà piutòst quànd al viṿ insém a 'l óm e minga quànd 'l è salvàdag. In natùra al pōl vìv'r ad sòlit da dū a tri an, stand cun 'l óm invéci anc vint.
'L è bòṅ 'd alvàr-'s in pē e ad druàr al śampi davànti par tgnir stric di quèi cuma 'l magnàr o di àtar śavàj. P'r arbasàr la sò temperadùra al pōl sudàr o anc butàr fóra dal cald par la bóca.
Al gh'à quarànta dènt ch'i gh parmét'n ad magnàr incòsa. Par lò 'l è fàcil bcar-'s un bêg parasìta ciamâ Bayliśàscaris pruciònis che pò al pōl pasàr anc a i óm.
I masć i gh'aṅ 'n òs in dal cas lung déś cm e in dla stagiòṅ di amōr i rìv'n a gùsar al fémni par n'óra bòna, par soquànti nòt ad fila. Al fémni i fànan nàs'r i pìcui, in gènar da dū a sinc, dòp 63/65 stmani e pò i gh tìnan drē sōl lōr mént'r i masć i vaṅ par sò cònt, anc vint chilómetar luntàṅ.
In gènar l'è na bèstia ch'a gh piàś vgnir fóra 'd nòt par magnàr e armàgn'r insìma a gl'àrbui. L'è anc dimóndi inteligènta esénd bòna 'd vèrar di luchét da par lē o arcgnósar dal scatli c'n un nùmar difarènt 'd grâṅ 'd ua dèntar.
Culegamènt estéran
Àtar prugèt
Wikiquote contiene citazioni di o su Pruciòṅ
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Pruciòṅ
